Op zoek naar vegan diervriendelijke alternatieven voor leer?

Leer is een mooi, kwaliteitsvol materiaal. Leren handtassen en schoenen gaan vaak jarenlang mee. Helaas gaat de productie vaak gepaard met een grote milieu-impact. Daarnaast is het vaak moeilijk te achterhalen in welke omstandigheden de koeien leven en worden geslacht. Veel consumenten kiezen daarom voor vegan leer, een markt die alleen maar zal groeien in de toekomst.

Veganistisch leder is een materiaal dat leder nabootst, maar gemaakt is van kunstmatige of plantaardige producten in plaats van dierenhuiden. Bij COSH! vroegen we ons af: is vegan leer beter voor het milieu en dieren? Je leest onze verrassende bevindingen hieronder.

Vegan leer gemaakt van plastic

Plastic is een veelgebruikte vervanger voor leer. Populair zijn polyvinylchloride (PVC) en polyurethaan (PU). Deze plasticsoorten hebben een gerimpelde textuur waardoor ze het effect van leer perfect kunnen nabootsen. Vandaag verkiezen merken vaak PU over PVC omdat het milieuvriendelijker is. Maar perfect is dit zeker nog niet. Voor de productie van vegan leer uit plastic, zijn namelijk veel chemicaliën en grote hoeveelheden water nodig.
Plastic blijft een kunststof waarvoor fossiele brandstoffen nodig zijn om het te maken en chemische stoffen voor de verwerking. Hierdoor belanden er extra broeikasgassen in de lucht en worden natuur en waterwegen vervuild. Bovendien vergaat het niet in de natuur én is moeilijk te recycleren. Allesbehalve milieuvriendelijk dus.

Is plastic vegan leer beter voor het milieu?

Als we enkel kijken naar de milieu-impact voor de productie kunnen we stellen dat vegan leer gemaakt van plastic inderdaad beter is voor het milieu dan regulier leer. Verschillende studies berekenden dat de totale milieu-impact van veganistisch leer uit plastic tot 30% lager zou liggen dan regulier leer.

De Higg Index leert ons dat de milieu-impact van plastic leer slechts 1/4 bedraagt van de milieu-impact van koeienleer. Als we kijken naar leer dat gemaakt is van kangoeroes, zien we wel een ander verhaal. Kangoeroeleer is op zijn beurt dan milieuvriendelijker dan vegan alternatieven uit plastic. Deze maatstaf is dus sterk afhankelijk van soort leer je vergelijkt. Al bestaat de leerindustrie voornamelijk uit koeienleer.

De Higg Index zal echter enkel de milieu-impact van de productie van een materiaal berekenen en houdt geen rekening met de finale afwerking van een kledingstuk, het gebruik ervan of het recycleren nadien. Om de ware milieu-impact te berekenen is het echter ook belangrijk om de levensduur en de mogelijkheden tot recyclage mee in rekening te brengen. Leer is een kwalitatief materiaal dat enkel mooier wordt met de jaren. Plastic daarentegen zal sneller verslijten. Daarnaast is dierlijk leer in tegenstelling tot de kunstmatige variant een natuurlijk product. Hierdoor verspreidt het bij afbraak geen microplastics in de natuur.

Ondanks de hoge initiële milieu-impact verkiezen we bij COSH! voor kwaliteitsvol leer dat plantaardig gelooid is, dat jaren kan meegaan, makkelijker te recyclen is en bij afbraak het milieu niet belast.

Microplastics zijn schadelijk voor dieren

Eens plastic op de afvalberg belandt, komen er bij afbraak microplastics vrij. Die komen in het grondwater en de oceanen terecht. De kleine stukje microplastics zitten overal. Via het water komen de stukjes terecht in de vissen, kwallen en alle dieren die in de zee of rivieren leven. Ondanks dat vegan leer ‘diervriendelijk’ hoort te zijn, zal vegan leer uit plastic dus toch schadelijk zijn voor dieren.

Plantaardige vezels en nieuwe innovaties

Als alternatief voor het schadelijk plastic, bestaan er ook vegan leersoorten uit plantaardige vezels. Hierbij worden natuurlijke producten zoals kurk, kokosnoot, ananas, appels, cactussen, koffie en paddestoelen omgevormd tot vezels en vervolgens tot een leerachtige stof verwerkt. Het Nederlands bedrijf Fruitleather ontwikkelt zelfs leer van mango’s. Daarnaast zien we ook verschillende nieuwe innovaties voor vegan leer op de markt. We lijsten onze favorieten hieronder voor je op!

Vegan leer gemaakt van planten

Het bedrijf Natural Fiber Welding ontwikkelde in 2018 een 100% plantaardig alternatief voor leer: Mirum. Bij de productie komen geen synthetische stoffen zoals plastic aan te pas. Daarnaast kan Mirum leer makkelijk gerecycleerd worden in nieuw Mirum, een mooi circulair circuit dus! Mirum heeft een gelijkaardig productiekost aan vegan plastic alternatieven en heeft een kleinere ecologische voetafdruk. Daarnaast kan Mirum gemaakt worden van landbouwafval en planten en is het volledig biologisch afbreekbaar waardoor het veel beter is voor het milieu! Mirum kan naast schoenen, ook gebruikt worden voor andere lederwaren zoals zetels en autobekleding.

Leer gemaakt in een lab

Het Amerikaanse bedrijf Modern Meadow is erin geslaagd leer te maken in een laboratorium in New York. Het team ontwikkelde ‘Zoa leer’ op basis van collageen eiwitten. Collageen is de stof die natuurlijk aanwezig is in koeienhuiden, en heeft bijzonder sterkte en rekbare eigenschappen. Perfect voor in schoenen en handtassen. Het collageen wordt in het lab gekweekt en omgevormd tot nieuwe vezels waaruit het ‘Zoa leer’ ontstaat. Deze finale stof neemt de vorm aan van vloeibaar leer, waardoor ze in staat is om elke vorm aan te nemen. Voor grotere oplages kan materiaal in mallen gegoten worden. Zo gaat er geen materiaal verloren. Wat wel het geval is bij het snijden van normale huiden. Modern Meadow is er zo in geslaagd een nieuwe leersoort te ontwikkelen waarbij geen dieren gedood worden, maar het materiaal wel alle eigenschappen heeft van natuurlijke leerproducten.

Vegan leer uit kokos

Malai is een vegan materiaal gekweekt op kokosnootwater, ontwikkeld door de Slowaakse ontwerper en onderzoeker, Zuzana Gombosva. Malai werkt samen met lokale boeren, waarbij ze het afvalwater van de kokosnotenproductie verzamelen. Dit water wordt hergebruikt om bacteriën te voeden waar via de Malai vezels gevormd kunnen worden. Een klein bedrijf dat kokosnoten verwerkt kan 4000 liter water per dag opvangen, waarmee ze 320 vierkante meter Malai kunnen maken.
Het uiteindelijk product voelt aan als papier en leer, en is volledig biologisch afbreekbaar. Aan het proces worden geen kunstmatige producten toegevoegd, waardoor het vegan leer zelfs veilig is om op te eten, aldus Malai zelf. Leuk weetje: Malai is PETA approved!

Suède uit champignons

Ook uit champignons kan vegan leer gemaakt worden. De hoeden van sommige paddenstoelen zijn opgemaakt uit vezels die reageren op de chemische looistoffen die worden gebruikt in de leerindustrie. Dit materiaal zal niet biologisch afbreekbaar zijn omdat er chemische stoffen aan toegevoegd werden.

Voor andere schimmelsoorten zijn geen chemische stoffen nodig. Zij kunnen meteen onder de juiste omgevingsfactoren omgevormd worden tot vezels. Het bedrijf Bolt Threads – Mylo™ maakt gebruik van deze innovatieve techniek. Deze vezels zijn bijzonder zacht en hebben een onregelmatig uiterlijk en dikte, en lijken op suède.

Welke champignons en schimmels worden er precies gebruikt? Het bedrijf MuSkin maakt gebruik van een parasitaire schimmel ‘Phellinus Ellipsoideus’ die in de subtropische regio’s groeit. Een ander bedrijf, MycoWorks, maakt gebruikt van schimmels die gekweekt uit mycelium en bijproducten van de landbouw. Recent heeft MycoWorks een samenwerking met Hermès opgestart voor de productie van vegan leren handtassen en shoppers.

Vegea leer uit druiven

Bij het oogsten van wijn blijven er schillen, pitten en steeltjes over. Per 4 liter wijn, wordt 1 kilogram natuurlijk afval geproduceerd. Deze afvalproducten bevatten vezelachtige materialen, die gebruikt kunnen worden om leerachtige stoffen van te maken zo ontdekte Gianpiero Tessitore, een architect uit Milaan.
Tessitore ontwikkelde het leer uit wijn in samenwerking met onderzoekers aan de Universiteit van Florence, en richtte het bedrijf Vegea op dat als doel heeft op het vegan leer uit druiven te commercialiseren. Naast modemerken heeft ook de auto-industrie interesse in dit vegan alternatief voor de bekleding van zijn interieurs. De druiventeelt is veel minder vervuilend dan de vleesindustrie, zeker als ze in Europa’s geproduceerd is. Een duurzaam en diervriendelijk voor leer dus.

Limburgse appels aan je voeten

Onderzoekers van de UCLL hogeschool ontwikkelde Appeal leer uit afval van Limburgse appelboeren. Journaliste Sarah Vandoorne interviewde het team voor EOS Magazine. Wat blijkt? Elk jaar blijven er 80.000 ton aan appelen en peren over op het veld, die niet meer gebruikt worden voor consumptie of sap. Net dat afval willen de onderzoekers hergebruiken in vegan leer. Door het afval te mixen en te bakken ontstaat er een dunne laag die verder kan gebruikt worden om handtassen van te maken. De onderzoekers staan nog voor uitdagingen om het materiaal nog sterker te maken, alsook water- en scheurbestendig.

Ook het Italiaanse Frumat en het Deense bedrijf ‘The Apple Girl’ maken vegan leer uit appelresten uit de voedingsindustrie. Bij schoenenmerken die samenwerken met deze bedrijven, zien we echter dat het percentage van gerecycled appelvezels aan de lage kant is. Vaak worden de appelvezels gemengd met het plastic (polyurethaan). Een minpuntje, want plastic is vervuilend en maakt de schoen moeilijk recycleerbaar. Daarnaast leert de ervaring ons dat de kwaliteit van appelleer vandaag nog lager ligt dan echt leder, waardoor je schoenen minder lang zullen meegaan.

Pinatexvezels uit ananas

Ook van de afvalproducten uit de ananasoogst kunnen leerachtige materialen ontwikkeld worden. Dr. Carmen Hijosa ontwikkelde Pinatex vezels uit ananasbladeren. Samen met het team in London werkten ze met boeren uit de Filipijnen om vezels te winnen. Deze vezels worden vervolgens in Spanje verwerkt en getransformeerd tot Pinatex vezels.
Pinatex is licht van materiaal, maar heeft tegelijkertijd ook sterke eigenschappen en het ademt gemakkelijk. Ook dit vegan leer kan gebruikt worden voor schoenen, handtassen maar ook meubels of autobekleding. In tegenstelling tot druiven of appels worden ananas wel iets verder van huis geproduceerd dan druiven of appels, waardoor de CO2 uitstoot wat hoger zal liggen om het materiaal of eindproduct tot bij de Europese consument te brengen.

Een deel van de Pinatex collectie zal echter nog plastic soorten bevatten. We zien zo dat een deel van de collectie naast 72% ananasafval ook 18% polylactide (PLA) en 10% polyurethaan (PU) bevat. Een ander deel van de collectie bestaat dan weer uit 80% ananas en 20% PLA. Pinatex is dus iets minder milieuvriendelijk dat initieel gedacht maar scoort beter dat de meeste fruitleders.

Sommige plantaardige materialen bevatten ook plastic

Kurk, druiven en champignons kunnen zonder het toevoegen van plastic omgevormd worden tot vegan leer. Maar dit is niet voor alle natuurlijke producten het geval. We lazen hierboven al dat voor Pinatex vezels naast ananas ook plastic toegevoegd wordt. Ook verschillende vegan appelleer merken voegen plastic toe aan het materiaal. Dit is ook het geval bij koffie of cactus vezels. Deze plantaardige materialen zijn vandaag nog niet sterk genoeg om meteen omgevormd te worden tot leerachtige stoffen. Het toevoegen van plastic is nodig om het materiaal te verstevigen.

Het is niet omdat een product een natuurlijk ingrediënt uit landbouwafval bevat dat het daarom ook beter is voor het milieu. Door plastic toe te voegen aan vegan leer, zal de milieu-impact aanzienlijk verhogen en worden de dieren in de rivieren en oceanen aangetast. Hybride materialen zijn daarbij veel moeilijk recycleerbaar.

Het is niet altijd even duidelijk het materiaal uit 100% natuurlijke producten of een blend aan natuurlijke producten en plastic bestaat. Vaak verzwijgen merken het percentage aan plastic in het vegan leer. Veel vegan leer merken maken vandaag misleidende reclame voor hun vegan leerproducten.

Desserto cactusleer is PVC-vrij maar niet plasticvrij

Het bedrijf Desserto vermeldt op hun website dat hun cactusleer PVC-vrij is. Dit betekent echter enkel dat het enkel een bepaald soort plastic niet bevat. Desserto cactusleer bevat wél 65% polyurethaan (PU) en slechts 35% cactus. Ondanks het feit dat PU milieuvriendelijker is dan PVC, blijft het wel plastic en is het minder milieuvriendelijk dan het merk doet uitschijnen.

Schoenen uit koffie en plastic

Het nieuwe schoenenmerk ‘XpreSole’ van het Japanse schoenenbedrijf Ccilu maakt schoenen op basis van koffie. In de samenstelling van de schoen zien we naast koffie ook recycled PET (polyester), PU en andere plasticsoorten. De schoen wordt in de markt gezet als een duurzaam alternatief, maar we stellen ons toch vragen bij het duurzame karakter aangezien slechts 30% van het materiaal uit koffie bestaat en de overige 70% uit plasticsoorten.

Vegan leer uit maïs

Ullafabrics ontwikkelde in 2019 Ultraleather® Volar Bio als alternatief voor leer. Het materiaal bestaat uit een blend van stoffen, waarbij slechts 29% gebaseerd is op plantaardige materialen die afkomstig zijn van de maïsproductie. Daarnaast bestaat het vegan leer ook uit 65% polyester, een kunstmatig materiaal. Materialen die bestaan uit een combinatie van verschillende soorten vezels zijn heel moeilijk te recyclen, daarnaast zullen ze schoenen niet biologisch afbreekbaar zijn. Zo biologisch lijkt ons dit materiaal dus ook niet.

Welk soort leer kies je nu het best?

Meestal is leer een restproduct van de vleesindustrie. Net zoals bij druiven‑, ananas- of appelleer is het dus een afvalproduct van de voedingsindustrie. Zolang de wereldbevolking koeien en vis blijft kweken om op te eten, zullen er dus ook dierenhuiden bestaan. Belangrijk is om de leerindustrie te verduurzamen op een milieu- en diervriendelijke manier. Zodat de dieren een gelukkig leven hebben. We geven daarbij een voorkeur aan plantaardig gelooid leer uit Europese veeteelt.

Op welke certificaten kan je letten?

De belangrijkste certificaten voor leer zijn LEATHER STANDARD van OEKO-TEX®, een wereldwijde onafhankelijk certificatiesysteem. Dit label houdt rekening met legale productie, het loodgebruik en het gebruik van milieuvriendelijke productieprocessen. Het label is van toepassing op afgewerkte, maar ook halfafgewerkte leerproducten. Daarnaast heeft het label NATURLEDER richtlijnen opgesteld voor de productie van grondstof tot verkoop, alsook het gebruik van het afgewerkte leder.

Kies je liever voor vegan opties?

Als consument is het belangrijk om waakzaam te blijven voor de marketingtrucs van fashionmerken. Het is niet omdat een schoen of handtas een plantaardig product bevat, dat het ook goed is voor het milieu. Vaak bevat het nog grote hoeveelheden plastic, die het leven op zee aantasten. Bij COSH! raden we je aan zoveel mogelijk blends (mixen) met plastic te vermijden omdat die niet passen in een oneindige circulaire economie, of te kiezen voor handtassen en schoenen op basis van 100% recycled plastic.

Lees ook: Het verhaal achter je leren handtas en schoenen

Lees hier meer over katoen

Lees hier meer over wol

Amber De Groote

Deel