20 juli 2024
De circulaire ambities van Amsterdam + ontdek circulaire, Amsterdamse merken
- Stadsgids
- Recycle
- Hergebruik
In de modewereld heeft fast fashion een grote rol gespeeld in de snelle vernieuwing van onze garderobes. De allure van betaalbare prijzen en steeds veranderende trends heeft consumenten over de hele wereld in de ban. Onder deze façade van gemak schuilt echter een groeiend probleem: textielafval. Van de Atacamawoestijn tot de kustlijn van Ghana, de opkomst van fast fashion heeft hele ecosystemen gedecimeerd. Hoe deze met elkaar verbonden zijn en hoe groot de gevolgen zijn, is onvoorstelbaar. Toch heeft de milieuvervuiling door het weggooien en produceren van kleding ook de deur geopend naar mogelijke oplossingen.
Niet langer een fenomeen: fast fashion als norm voor de industrie
Fast fashion, gekenmerkt door de snelle productie van goedkope kledingstukken volgens de laatste trends, heeft een revolutie teweeggebracht in de mode-industrie. Razendsnelle machines, een wereldwijd, grotendeels onderbetaald personeelsbestand en een onstuimige honger naar productiviteit en winst veranderden een luxegoed in een wegwerpproduct. Deze aanpak heeft geleid tot een ongekende toename van de kledingconsumptie. Tussen 2000 en 2014 is de wereldwijde productie verdubbeld tot meer dan 100 miljard kledingstukken per jaar. (Bron: McKinsey & De Ellen MacArthur Foundation. Volgens het World Economic Forum & ShareCloth worden er jaarlijks 150 miljard kledingstukken geproduceerd).
Onder het glanzende oppervlak van de snelle omzet van fast fashion schuilt een verontrustende realiteit: textielafval is een escalerende crisis geworden. Het razendsnelle tempo van de industrie, dat consumenten ertoe aanzet om voortdurend kleding te kopen en weg te gooien, heeft tot een overweldigende hoeveelheid afval geleid. Volgens Fashion United “is de kledingconsumptie de afgelopen 20 jaar explosief gegroeid. Modeconsumenten kopen elk jaar meer dan 80 miljard nieuwe kledingstukken. Dat is meer dan 400% meer dan twee decennia geleden.”
Alleen al in de Verenigde Staten belandt jaarlijks naar schatting 11,3 miljoen ton textielafval, wat gelijk staat aan 85% van al het textiel, op stortplaatsen. In een eerder artikel besteedde COSH! aandacht aan de beruchte textielstortplaats Dundora in Kenia, waarvan schrijnende beelden over de hele wereld zijn gegaan.
De toestroom van afgedankte kleding naar Kenia vanuit het buitenland is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen, net als in Ghana. Dit is opgelopen tot 17 kledingstukken per jaar per Keniaan, waarvan er wel acht onbruikbaar zijn. Beide landen vechten tegen het westerse afvalkolonialisme dat epische proporties heeft aangenomen.
Spelers in de Fast Fashion industrie: Boosdoeners en katalysatoren voor verandering
Overproductie, die uitmondt in overconsumptie, is onlosmakelijk verbonden met de winstgevende bedrijfsmodellen van de belangrijkste spelers in de sector. H&M, Boohoo en SHEIN zijn slechts een paar van de steeds groter wordende reuzen. Als er zoveel overproductie is, wat gebeurt er dan met de onverkochte kleding? Waar komt ons afgedankte textiel terecht dat we met toewijding in de containers langs onze straten deponeren?
In het nieuwste schandaal, dat aan het licht kwam na een onderzoek door de Zweedse krant Aftonbladet, bleek dat het kledinginzamelingsprogramma van H&M allesbehalve circulair is. H&M biedt sinds 2013 kledinginzamelingsbakken aan in winkels met als doel de twee tegenstrijdige werelden van fast fashion en duurzaamheid met elkaar te verenigen. Onder het motto “Let’s close the loop” worden kledingstukken ingezameld, zogenaamd gerecycled en wordt textielafval verminderd. H&M kondigde haar initiatief aan als “de grootste campagne van haar soort wereldwijd”. Het merk zegt alleen al in 2020 18.800 ton afgedankte kleding en textiel te hebben ingezameld via het kledinginzamelingsinitiatief. Dat komt overeen met 94 miljoen T‑shirts.
Noch het duurzaamheidsrapport, noch de website van het merk onthult welk percentage van de 18.800 ton ingezamelde kleding is gerecycled. Volgens de laatste onderzoeksresultaten is ‘s werelds zelfbenoemde grootste campagne in zijn soort, een hoax, die enkel in theorie indrukwekkend is. Aftonbladet ontdekte tijdens een controle van de douanepapieren van H&M’s zakenpartners, dat H&M‑producten tot de vijf meest voorkomende labels behoren in het textielafval dat de stranden van Ghana overspoelt. Het bedrijf exporteerde vorig jaar alleen al 314.000 kilo textiel naar Ghana. Dit komt overeen met ongeveer een miljoen kledingstukken.
Alles behalve circulair: H&M’s inzamel-initiatief is een marketingtruc
In een gewaagde en gedurfde actie volgde de krant meerdere H&M‑kledingstukken met behulp van GPS-zenders om hun ware reis te ontrafelen. Twee van deze kledingstukken gingen naar een recyclingbedrijf in Hongarije. Eén jasje dwaalde echter af van het verwachte pad en kwam terecht bij een textielbedrijf in India. Andere getraceerde items kwamen terecht in Polen, Benin en Zuid-Afrika. Bij drie stukken verdween het digitale spoor abrupt. Hierdoor kunnen we speculeren over hun onfortuinlijke lot, dat waarschijnlijk verloren is gegaan tussen de oceanen die ze hebben doorkruist.
Deze bevindingen zijn nogal ontmoedigend. H&M verzekert consumenten vol vertrouwen dat bedrijven zorgvuldig zullen toezien op het juiste beheer van alle ingezamelde kleding. Toch staat de harde realiteit in sterk contrast. Geen van de kledingstukken die werden gevolgd, bleef zoals oorspronkelijk de bedoeling was, binnen de grenzen van Zweden. In plaats daarvan verdwenen ze op mysterieuze wijze of werden ze opgepikt door winstgerichte recycling- en textielbedrijven. Deze bedrijven exporteren wereldwijd gebruikt textiel naar landen zoals Ghana, Kenia en Oeganda. Bovendien legden deze kledingstukken grote afstanden af, meer dan 1000 kilometer, waardoor ze een onuitwisbare ecologische voetafdruk achterlieten die veel verder reikt dan de productie ervan.
De vloedgolf van gebruikt textiel
Net als veel andere landen in het Mondiale Zuiden, is Ghana een dumpplaats voor textielafval geworden. De toestroom van goedkope kleding van lage kwaliteit, die vaak “dode-witte-mensen-kleding” of “obroni wawu” wordt genoemd, overspoelt lokale markten en tweedehands kledingkraampjes. Volgens The Or Foundation verlaat ongeveer 40% van de kleding die via de detailhandel van Kantamanto in omloop is, de markt als afval. De belangrijkste oorzaak hiervan is het feit dat er te veel kleding is. Volgens The Guardian wordt er dagelijks wel 100 ton kleding weggegooid in Katamanto. Hierdoor is de ooit ongerepte Korle Lagoon veranderd in een put des doods.
De ambitieuze duurzaamheidsbeloften van H&M lijken nu niet meer te zijn dan een handig opgezette marketingtruc. De kledingstukken die het tijdperk van de circulaire economie zouden inluiden, zijn begonnen aan een verbijsterende tocht die geen rekening houdt met milieuverantwoordelijkheid en weinig respect toont voor de oorsprong waaruit ze zijn voortgekomen. De merken die het debat, het complexe infrastructurele landschap en de fondsen domineren, hebben de macht om katalysatoren van verandering te worden, maar toch laten ze de maatschappij en de planeet in de steek.
Afval in een nieuw jasje: lokale ontwerpers vechten tegen westers afvalkolonialisme
Als reactie hierop stellen Afrikaanse handelaren, kraamhouders en lokale ontwerpers hun vindingrijkheid op de proef door afgesneden T‑shirts, boxers en overhemden afkomstig van markten als Katamanto opnieuw te gebruiken en te repareren. Van Buzigahill in Oeganda tot The Revival in Ghana en oprichter Sel Kofiga van Slum Studio: innovatieve Afrikaanse ontwerpers toveren textielafval om tot kunstzinnige creaties. Ze pakken de complexiteit van het westerse afvalkolonialisme uit en brengen hun politiek verpakte upcycling-statements terug naar het Mondiale Noorden.
Het verhaal van deze opgespoorde kledingstukken onthult een schokkende realiteit: de werkelijke impact van de mode-industrie reikt veel verder dan onze kasten. De gevolgen rimpelen door het wereldwijde ecosysteem, van het uitbuiten van grondstoffen en mensen tot het vernielen van verre landen. Het is een wake-up call die door de krochten van ons collectieve geweten galmt en ons aanspoort om onze consumptiegewoonten te heroverwegen en een meer verantwoorde benadering van mode te omarmen.
Als consumenten, hebben we de mogelijkheid om de toekomst van mode vorm te geven. We kunnen de industrie naar een beter en rechtvaardiger pad leiden door vragen te stellen, onderzoek te doen en merken te steunen die duurzaamheid hoog in het vaandel hebben staan en hun beloftes nakomen.
De reis van deze kledingstukken vertegenwoordigt meer dan alleen hun fysieke traject; het symboliseert de keuzes die we maken als individuen en de impact die we collectief kunnen bereiken. Het herinnert ons eraan dat echte verandering niet alleen vraagt om een transformatie van bedrijven, maar ook om een fundamentele mentaliteitsverandering bij onze consumenten.
Wil je op de hoogte blijven van nieuwe schandalen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief!
