Hoe duurzaam is polyester?

Dat fos­sie­le brand­stof­fen nega­tie­ve effec­ten heb­ben op het mili­eu is alge­meen bekend. Maar wist je ook dat veel kle­ding gemaakt is van aard­olie? En niet zo’n beet­je ook. De mode-indu­strie is sterk afhan­ke­lijk van de olie-indu­strie. Momen­teel bestaat zo’n 52% van de vezel­pro­duc­tie voor kle­ding uit poly­es­ter. Dat komt neer op 57 mil­joen ton! (Bron: Tex­ti­le Exchan­ge Pre­fer­red Fiber and Mate­ri­als Mar­ket Report 2021). Benieuwd waar­om dat een pro­bleem is? Lees snel verder…

Een olie-achtige droom voor de mode-industrie

De veelzijdigheid van polyester stoffen

Ten eer­ste is het belang­rijk om te weten waar­om poly­es­ter zo’n popu­lair mate­ri­aal is gewor­den. De ver­kla­ring is sim­pel, poly­es­ter is een mak­ke­lijk inzet­baar mate­ri­aal. Je kan het doen lij­ken op katoen, zij­de, wol, noem maar op én het is een pak goed­ko­per dan deze plant­aar­di­ge stof­fen. Het is voor veel mer­ken daar­om aan­trek­ke­lijk om hun ont­wer­pen mee uit te voe­ren. Ook zijn de ont­werp moge­lijk­he­den met poly­es­ter gro­ter dan met natuur­lij­ke mate­ri­a­len. Een plis­sé­rok kan bij­voor­beeld niet wor­den gemaakt zon­der poly­es­ter omdat het belang­rijk is dat de rok zijn plooi­en behoudt en poly­es­ter zal onder hit­te en druk rela­tief vas­te plooi­en krijgen.

Functionaliteit

Poly­es­ter komt ove­ri­gens vaak voor in com­bi­na­tie met ande­re mate­ri­a­len om het tot een com­for­ta­be­le blend te maken. Die toe­voe­ging van sterk poly­es­ter­ga­ren aan een ander mate­ri­aal kan er ook voor zor­gen dat je kle­ding­stuk lan­ger mee­gaat of mooi blijft. De duur­zaam­heid in die zin van het woord, wordt daar­mee verhoogd. 

Poly­es­ter wordt voor­al gemengd met natuur­lij­ke vezels zoals katoen. Helaas zor­gen dit soort blends voor een moei­lij­ke recy­cle­baar­heid in de ein­dele­ven-fase van de kle­ding. Ook kun je huid­ir­ri­ta­ties krij­gen door poly­es­ter (blends) te dra­gen, veel natuur­lij­ke mate­ri­a­len zijn juist hypoallergeen.

Daar­naast is de func­ti­o­na­li­teit van poly­es­ter een groot plus­punt. Het is onder­houds­vrien­de­lijk en kan lang mee­gaan. Je hoeft het meest­al niet te strij­ken omdat het bekend staat om zijn kreuk­vrije eigen­schap­pen.

Ook kan poly­es­ter goed tegen weer en wind en is het snel­dro­gend, je vindt poly­es­ter dus vaak in out­door­kle­ding, bad­kle­ding, jas­sen en sport­kle­ding. De stof kan ook veel warm­te geven, bij­voor­beeld in fleeces. Ech­ter is het niet zo ade­mend, ga je door poly­es­ter snel­ler zwe­ten en neemt de stof geen vocht op.

Een goedkope vezel als je de ​‘true cost’ niet meerekent

En last but not least: poly­es­ter is een goed­koop mate­ri­aal, zeker ver­ge­le­ken met plant­aar­di­ge mate­ri­a­len. Dat maakt de keu­ze erg gemak­ke­lijk voor fast-fas­hi­on mer­ken en trend­lief­heb­bers. Het geeft de moge­lijk­heid om veel te pro­du­ce­ren voor wei­nig en pro­duc­ten aan te bie­den voor een lage prijs. 

Naast dat poly­es­ter een goed­ko­pe stof is, is het ook gemak­ke­lijk en in gro­te aan­tal­len ver­krijg­baar. De beschik­baar­heid is uiter­aard wel afhan­ke­lijk van of en wan­neer de fos­sie­le bron wordt uit­ge­put. Maar kli­maat­ge­wijs is de beschik­baar­heid niet afhan­ke­lijk van de al dan niet suc­ces­vol­le oog­sten, wat bij katoen bij­voor­beeld wel het geval is.

Een wonder materiaal?

De geschiedenis van polyester

Poly­es­ter is een syn­the­tisch, door de mens gemaakt mate­ri­aal dat uit­ge­von­den werd in de Ver­e­nig­de Sta­ten, rond het mid­den van de 20ste eeuw op de markt kwam en steeds meer popu­la­ri­teit won. Zo snel, dat het sinds de jaren ​‘70 zelfs de over­hand heeft in de mode-indu­strie. De tex­tiel­ve­zel poly­es­ter wordt gemaakt van natuur­lij­ke aard­olie, een fos­sie­le grond­stof.

Op heden wordt voor­al de gere­cy­cle­de vari­ant (gere­cy­cled PET) gepre­zen als duur­zaam mate­ri­aal door zijn ​“lage eco­lo­gi­sche voet­af­druk”. Wil je meer lezen over gere­cy­cled poly­es­ter? Lees hier ver­der. Spoi­ler alert: kle­ding van plas­tic ver­oor­zaakt altíjd mili­eu­pro­ble­men, ook als het van gere­cy­cled mate­ri­aal is gemaakt.

Een ​‘fast fashion’ versnelling

Door de opkomst van poly­es­ter in de mode-indu­strie, kon het pro­ces van ont­werp tot ver­koop in een hoge­re ver­snel­ling gaan. Trends komen en gaan van de ene op de ande­re dag. Ook wel bekend als het tafe­reel ​“fast fashion”. 

De term fast fas­hi­on ver­wijst voor­na­me­lijk naar de snel­heid waar­mee het bedach­te ont­werp wordt uit­ge­voerd in fabrie­ken, ver­vol­gens in de win­kel­rek­ken hangt en in de kle­ding­kast van de con­su­ment terecht komt. En om die snel­le mode en trends ASAP voor ieder­een beschik­baar te maken, wordt er inge­kort op kwa­li­teit. Er wor­den mate­ri­aal­keu­zes gemaakt op basis van bud­get, waar­door poly­es­ter zeer popu­lair is in de fast fas­hi­on-wereld.

Door de hoge trend­ge­voe­lig­heid en lage prij­zen komen men­sen met kas­ten vol onge­dra­gen kle­ding te zit­ten. En omdat de kle­ding goed­koop is, zijn men­sen mak­ke­lij­ker geneigd om het af te dan­ken ​“omdat het maar 5 euro was”. En zo komt er steeds meer poly­es­ter kle­ding bij het afval terecht.

Hoe wordt polyester gemaakt?

Fossiele aardolie

Poly­es­ter is een niet-her­nieuw­baar mate­ri­aal omdat het van grond­stof­fen uit uit­put­ba­re bron­nen wordt gemaakt, name­lijk van petrochemicaliën. 

De che­mi­sche naam poly­es­ter bestaat uit poly, wat ​“veel” bete­kent, en ester, een orga­ni­sche che­mi­sche basi­sche ver­bin­ding. Het hoofd­in­gre­di­ënt van poly­es­ter is ethy­leen, een poly­meer die wordt ont­trok­ken uit (geraf­fi­neer­de) aard­olie. Ver­vol­gens gaat dime­thyl­te­ref­ta­laat een reac­tie aan met ethy­leen­gly­col, in aan­we­zig­heid van een kata­ly­sa­tor onder hoge temperatuur. 

Hier­uit ont­staat een mono­meer van alco­hol die wordt gecom­bi­neerd met teref­taal­zuur en op een hoge tem­pe­ra­tuur (280°C) wordt gebracht. Uit deze nieuw gevorm­de poly­es­ter, die hel­der en gesmol­ten is, wor­den lan­ge lin­ten gevormd. Die lin­ten gaan ver­vol­gens door een koe­lings­pro­ces om te dro­gen. Ach­ter­af kun­nen de stuk­jes poly­es­ter opnieuw gesmol­ten wor­den om draad van te spin­nen, te wik­ke­len en uit­ein­de­lijk te weven of brei­en tot een stuk stof (bron: Madehow).

Chi­na is de groot­ste pro­du­cent van poly­es­ter stof­fen maar ook India, Japan, Indo­ne­sië en Tai­wan pro­du­ce­ren en expor­te­ren veel van het mate­ri­aal (bron: Sew­port).

Het verschil tussen PET en PCDT

Er zijn in prin­ci­pe twee ver­schil­len­de soor­ten poly­es­ter: PET en PCDT. Daar­naast bestaan er ook plant-based poly­es­ters, maar hier hangt (nog) niet veel kle­ding van in de winkels. 

PET ken je waar­schijn­lijk wel van de gelijk­na­mi­ge plas­tic fles­sen. De afkor­ting staat voor poly­e­thy­leen teref­ta­laat en het is een ther­mo­plas­ti­sche poly­meer uit de poly­es­ter fami­lie. De mees­te poly­es­ter die in kle­ding voor­komt is PET maar soms wordt PCDT gebruikt omdat het meer elas­ti­sche eigen­schap­pen heeft. PCDT heeft een ande­re che­mi­sche struc­tuur en een ander pro­duc­tie­pro­ces maar bestaat uit dezelf­de ele­men­ten (bron: Sew­port).

De nadelen van polyester

Poly­es­ter heeft een (nega­tie­ve) impact op het mili­eu in alle ver­schil­len­de ​“levens­sta­dia”. Zowel bij het win­nen van de aard­olie, het pro­du­ce­ren van de poly­es­ter, de gebruiks­fa­se en het ein­dele­ven ervan. Het is belang­rijk om al deze stap­pen mee te nemen in de ana­ly­se van de duur­zaam­heid van polyester. 

Boren naar olie

Om poly­es­ter te maken is aard­olie nodig en die wordt opge­boord uit de grond. Dat kan op land maar ook onder zee gebeu­ren. Op zich brengt dat pro­ces geen ver­vui­len­de effec­ten met zich mee, behal­ve als er een lek ont­staat onder water. Het­zelf­de kan gebeu­ren bij het ver­voer (per schip) als de olie al gewon­nen is. 

Hoeveel CO2-uitstoot ontstaat er bij de productie?

Om de aard­olie om te zet­ten naar bruik­ba­re poly­es­ter voor kle­ding is er o.a. voor de ver­hit­ting en ver­koe­ling van het mate­ri­aal enorm veel ener­gie en water nodig.

Boven­dien ont­staat er veel ver­vui­ling bij het opwek­ken van die ener­gie. Om de poly­es­ter­fa­briek draai­en­de te hou­den wordt ener­gie opge­wekt door olie of kolen te sto­ken. Voor­al in Chi­na wer­ken de fabrie­ken vaak op kolen­ener­gie, met een enorm gro­te uit­stoot tot gevolg. 

Poly­es­ter­pro­duc­tie kost vol­gens bere­ke­nin­gen 125 MJ/​kg poly­es­ter vezel (bron: Muthu S) en stoot 27.2 kg CO2 eq/​kg poly­es­ter gewe­ven stof uit (bron: Euro­pean Commission’s Joint Research Cen­tre). Vol­gens het rap­port van de Ellen MacArthur Foun­da­ti­on ​“A New Tex­ti­les Eco­no­my: Rede­s­ig­ning fashion’s futu­re” uit 2017, zou poly­es­ter­pro­duc­tie in 2050 zelfs meer dan 26% van het kool­stof­bud­get kun­nen ver­brui­ken, dat voor­zien is bij een tem­pe­ra­tuur­stij­ging van 2 graden!

Watervervuiling

Boven­dien kan het slech­te beheer van rest­stof­fen in de toe­le­ve­rings­ke­ten bodem- en water­ver­ont­rei­ni­ging ver­oor­za­ken. Dat komt door­dat het afval­wa­ter kleur­stof­fen en/​of che­mi­ca­li­ën bevat en recht­streeks van­uit de fabrie­ken in nabij­ge­le­gen wate­ren terechtkomt. 

Dat heeft schrik­ba­ren­de gevol­gen voor het mili­eu en de gezond­heid van de die­ren en gemeen­schap­pen die in de buurt wonen (bron: Envi­ron­men­tal Sci­en­ces Euro­pe). Zij kun­nen het water name­lijk niet meer gebrui­ken om van te drin­ken en voed­sel uit te verkrijgen.

Microplastics, de duistere kant van polyester

Micro­plas­tics zijn tegen­woor­dig over­al! En de poly­es­ter kle­ding die wij maken, kopen, dra­gen en was­sen, zijn een deel van de oor­zaak. De mees­te micro­plas­tic ver­vui­ling van poly­es­ter kle­ding vindt plaats in de gebrui­kers­fa­se, voor­na­me­lijk bij het was­sen. Tij­dens elke was­beurt komen er name­lijk deel­tjes van de stof los. Dat gebeurt bij kle­ding van elke stof, alleen is het niet altijd even schadelijk. 

Omdat poly­es­ter en ande­re syn­the­ti­sche stof­fen zoals acryl grof uit plas­tic vezels bestaan, komen deze stuk­jes in de vorm van micro­plas­tics terecht in het mili­eu. Omdat de stuk­jes zo klein zijn (0.05 – 5mm), zijn ze moei­lijk te fil­te­ren. Vol­gens een onder­zoek van de IUCN (Inter­na­ti­o­nal Union For Con­ser­va­ti­on of Natu­re) uit 2017 is 35% van de micro­plas­tic ver­vui­ling in oce­a­nen afkom­stig van syn­the­tisch textiel.

Vol­gens het Mari­ne Pol­lu­ti­on Bul­le­tin komt er bij één was­beurt van 6kg 100% poly­es­ter kle­ding 496,030 10µm aan micro­plas­tics vrij. Zo’n was­beurt kun je ver­ge­lij­ken met één gevul­de was­trom­mel met 20 tot 30 voet­bal­shirtjes of broek­jes van een voet­bal­team in totaal. Bij poly­es­ter-katoen blends gaat het om 137,951 10µm micro­plas­tics per was­beurt van 6kg.

Via de was­ma­chi­ne komen ze terecht in de nabije water­stro­men zoals rivie­ren en oce­a­nen en zo dus ook in ons drink­wa­ter en de voed­sel­ke­ten. Weten­schap­pers van de VU Amster­dam von­den zelfs micro­plas­tic deel­tjes in men­se­lijk bloed.

Textielstortplaatsen

Een ande­re manier waar­op poly­es­ter kle­ding tot plas­tic ver­vui­ling leidt, is via stort­plaat­sen. Vol­gens de EU gebrui­ken Euro­pe­a­nen bij­na 26 kilo tex­tiel per jaar en gooi­en er onge­veer 11 kilo van weg. Gebruik­te kle­ding kan bui­ten de EU wor­den geëx­por­teerd, maar wordt meest­al (87%) ver­brand of op stort­plaat­sen gedumpt.

Omdat poly­es­ter ​‘lang mee­gaat’ en niet bio­lo­gisch afbreek­baar is, blij­ven deze kle­ren lang lig­gen op de stort­plaats of komen ze in het omge­le­gen land of water terecht. Daar zet­ten ze hun ​“oneindige”leven ver­der. De poly­es­ter is wel in staat om in steeds klei­ne­re deel­tjes af te bre­ken (tot micro­plas­tics) maar deze blij­ven helaas voor altijd op aar­de. De menin­gen over hoe­lang het duurt tot poly­es­ter vol­le­dig bio­lo­gisch afbreekt lopen uit­een, maar we kun­nen ervan uit­gaan dat het eeu­wen duurt (bron: Sewport).

To buy or not to buy.…

COSH! raadt aan om geen poly­es­ter kle­ding te kopen als het niet nodig is. Veel kle­ding­stuk­ken zoals blou­ses, jur­ken en pan­ta­lons kun­nen mer­ken name­lijk uit­ste­kend maken van een duur­za­mer alter­na­tief zoals bio­lo­gisch katoen, lin­nen, hen­nep, Eco­vero vis­co­se of Ten­cel. Voor kle­ding­stuk­ken die je niet vaak hoeft te was­sen zoals win­ter­jas­sen en rug­zak­ken, kun je beter kie­zen voor gere­cy­cled poly­es­ter. Over dat mate­ri­aal lees je meer in deze blog.

We beschou­wen poly­es­ter bij COSH! niet als een cir­cu­lair mate­ri­aal omdat het niet bio­lo­gisch afbreek­baar is en het in gemix­te vorm momen­teel ook amper tot niet gere­cy­cled wordt. Het gere­cy­cle­de poly­es­ter wat je nu in de win­kels vindt, is bij­na altijd stof die gemaakt is van gere­cy­cle­de PET-fles­sen en niet van gere­cy­cle­de kle­ding. Dat zal helaas niet snel ver­an­de­ren aan­ge­zien er stren­ge regel­ge­ving aan recy­cling ver­bon­den is in de EU. Ook gaat de kwa­li­teit van het mate­ri­aal elke keer dat het mecha­nisch gere­cy­cled wordt ach­ter­uit (bron: Swiss Fede­ral Offi­ce for the Envi­ron­ment).

Wat met de polyester kleding die al in mijn kast ligt?

Draag de kle­ding die je al hebt van dit mate­ri­aal tot het écht aan het ein­de van zijn levens­cy­clus toe is en ver­zorg de stof goed. Ver­diep je in micro­plas­tic fil­ters voor je was­ma­chi­ne of schaf een Gup­py­friend was­zak aan, die micro­plas­tics tegen­houdt. Zo kun je de ver­vui­ling die jouw kle­ding ver­oor­zaakt zoveel moge­lijk beper­ken. Kort­om, zorg dat de kle­ding zolang moge­lijk mee­gaat en pas als het niet anders meer kan op de juis­te recy­cla­ge­plek terecht komt. Zo kun­nen we een duur­za­me toe­komst tege­moet gaan met de poly­es­ter kle­ding die er nu al op aar­de is.