27 november 2023
Hoe duurzaam is polyester?
- Plastics
Leer is het meest gebruikte dierlijke materiaal in de mode. Leer is bestand tegen slijtage en gaat tientallen jaren mee in je kast. “Heel duurzaam toch?”, horen we je denken. Dierlijk leer is echter een erg controversieel onderwerp. Het is bekend dat het productieproces dieren schaadt en een grote impact heeft op het milieu. Aangezien het milieu en dierenwelzijn in het geding zijn bij traditioneel leer, is vegan leer in opkomst. Helaas zijn de meeste gangbare vegan alternatieven, op zijn minst gedeeltelijk, gemaakt van plastic, waardoor ze laag scoren in de duurzaamheidscriteria. Hierom vragen wij ons bij COSH af: bestaat er een vorm van duurzaam leer?
Optie één: Dierlijk leer
Dierenleer is de naam voor bewerkte huiden die we gebruiken voor mode, auto’s of meubels. Het leer dat in de mode-industrie wordt gebruikt is voor 90% afkomstig van koeien. Hoewel het op grote schaal beschikbaar is, stelt Rebecca Cappelli (2022), regisseur van de documentaire SLAY, dat het maken van leer een complex proces is: “De stadia voor het looien omvatten zouten, ontharen, ontvetten en weken. De huiden gaan door vele baden met verschillende chemicaliën om ongewenste haren en vetten te verwijderen om ze voor te bereiden op het looien, verven en afwerken.” De duurzaamheid van onze leren kleding hangt af van de manier waarop deze stadia worden doorlopen en van de landbouwomstandigheden waarin de koeien leven en worden geslacht.
Chroomlooien vs. plantaardig looien
Het looiproces is nodig om een ruwe huid te transformeren in leer en te voorkomen dat de huiden gaan rotten.
De meest gebruikelijke methode is chroomlooien, waarbij chemische producten worden gebruikt om het leer te behandelen. Deze methode is zeer giftig. Wanneer het resterende giftige water wordt afgevoerd, kan dit een ravage aanrichten in aquatische ecosystemen en zelfs schadelijk zijn voor de menselijke gezondheid. De arbeiders in leerlooierijen lopen een verhoogd ziekterisico doordat chemisch zwaar vervuild water door hun straten en in irrigatiesystemen stroomt. Wist je trouwens dat deze arbeiders, in meerdere landen, onder “slaafse omstandigheden” blijken te werken?
Bij chemisch gelooid leer is het belangrijk om voor Europese looierijen te kiezen. De Europese milieuwetgeving behoort tot de strengste ter wereld om ervoor te zorgen dat er geen schadelijke stoffen in het milieu terechtkomen. In andere delen van de wereld kan dit helaas niet worden gegarandeerd. Zo hebben verschillende schandalen in India al aangetoond hoe het water in rivieren wordt vervuild door chemische looierijen.
Om de milieu-impact van het looien te verminderen, kan een chroomvrij looimiddel worden gebruikt. Er kunnen plantaardige looistoffen uit boomschors worden gebruikt. Bij plantaardig gelooid leer worden geen chemische stoffen gebruikt. Dit is niet alleen vriendelijker voor het milieu, maar ook voor de arbeiders in leerlooierijen.
Het gebruik van schonere technologische methoden bij het conserveren van ruwe huiden, het ontharen, looien en verven kan zeker een verschil maken voor de duurzaamheid van het leer!
Is leer een bijproduct van de vleesindustrie?
Vaak wordt de duurzaamheid van leer beargumenteerd met: “Leer is een bijproduct van de vleesindustrie; het zou anders weggegooid worden”. Daarom zou je kunnen stellen dat je handtas en schoenen eigenlijk helpen om afval te minimaliseren. De dierenhuiden die anders op de vuilnisbelt zouden belanden, worden gerecycled tot kleding. Klinkt behoorlijk duurzaam, toch?
Niet zo snel: de term bijproduct is een beetje verontrustend, omdat het gewoon een excuus kan zijn voor een bloeiende industrie. De wereldwijde markt voor lederwaren genereert naar schatting 150 miljard dollar per jaar. In deze markt lijkt afvalvermindering verre van het doel. Trouwens, in de documentaire SLAY wordt gesteld dat, vanwege de schadelijke effecten van chroomlooien, “het eigenlijk beter voor het milieu zou zijn als we huiden weggooien en op een stortplaats laten rotten, in plaats van er leer van te maken.” In plaats van een bijproduct is leer eigenlijk een co-product van de vleesindustrie, waar serieus geld aan te verdienen valt.
De milieu-impact van de veeteelt
Zelfs als we leer beschouwen als een bijproduct van de vleesindustrie, is deze industrie in haar huidige staat verre van duurzaam of ethisch! Het is een van de grootste bronnen van broeikasgassen, neemt enorme hoeveelheden waardevolle grond in beslag en heeft heel veel water nodig omdat koeien erg dorstig zijn! Hoewel sommige veeboeren hun best doen om zo ethisch en duurzaam mogelijk te handelen, is dat niet genoeg om de ecologische voetafdruk van de veehouderij te beperken.
Ontbossing van het Amazonegebied
De vee-industrie is de grootste drijvende kracht achter de ontbossing
van het Amazoneregenwoud en van tropische bossen wereldwijd. Hoe is ontbossing precies verbonden met veehouderij? Nou, om de dieren te voeden hebben de boeren veel graan en soja nodig. Om deze gewassen te verbouwen, worden grote hoeveelheden regenwoud gekapt. Dit gaat ten koste van het prachtige Amazonewoud met zijn bedreigde diersoorten en zeldzame medicinale planten.
Een recente studie van Stand (2021) richtte zich op het volgen van leer dat wordt geëxporteerd door JBS, dat de grootste bijdrage levert aan de vernietiging van het regenwoud in het Amazonegebied in Brazilië. Daaruit blijkt dat veel modemerken banden hebben met dit bedrijf. Deze merken lopen hiermee een zeer groot risico de ontbossing van het Amazonegebied aan te jagen, waaronder H&M, Zara, Prada, Ralph Lauren en Dr. Martens.
Dierenwelzijn
Cappelli laat ons zien hoe dieren in de verschillende stadia van de toeleveringsketen voor leer soms worden behandeld. Veel leer komt uit landen als India, Brazilië en China, waar de wetgeving inzake dierenwelzijn slecht is. Kalveren worden vaak gescheiden voor de slacht, wat stressvol is en kan leiden tot depressie. In standaard leer ketens wordt vee legaal en pijnlijk verminkt. Cappelli stelt dat “de beste praktijk voor het slachten van vee wordt geacht te bestaan uit het schieten met een penschiettoestel in de kop van een dier alvorens de keel door te snijden om uiteindelijk dood te bloeden”. In veel leer productiebedrijven zijn koeien gedocumenteerd die volledig bij bewustzijn zijn terwijl ze leegbloeden. Dat is afschuwelijk, toch?
De perceptie van dierenwelzijn verschilt van land tot land. Vandaag de dag heeft de EU enkele van de meest humane landbouw- en slachtpraktijken ter wereld. Hoewel er vaak nog een kloof bestaat tussen de doelstellingen voor dierenwelzijn en de realiteit, vindt er gelukkig verbetering plaats!
Dus, kan dierlijk leer duurzaam zijn?
Naar onze mening zal dierlijk leer nooit een volledig milieu- en diervriendelijk product zijn: het wordt gemaakt van dode dierenhuid. En de leerindustrie heeft nog belangrijke uitdagingen aan te pakken: meer duurzaamheid en transparantie in de toeleveringsketen.
Dierlijk leer kan echter jarenlang meegaan, is gemakkelijk te recyclen en belast, afhankelijk van de manier waarop het is verwerkt, het milieu niet wanneer het wordt afgebroken. Er worden bovendien stappen in de goede richting gezet. In Nederland is leer bijvoorbeeld opgenomen in het convenant Duurzame Kleding en Textiel, waarin Nederlandse bedrijven, vakbonden en de overheid hebben afgesproken samen te werken aan sociale verbeteringen, het voorkomen van dierenleed en het terugdringen van negatieve effecten op het milieu. Daarnaast is er een groeiende groep merken waarvoor de milieuvriendelijkheid van leerproducten een prioriteit is.
Ook kun je zelf een aantal dingen doen om een duurzamere keuze te maken:
- Zoek transparante merken die communiceren waar hun leer vandaan komt en welke stappen ze nemen om dieren te beschermen. Korte lokale productieketens zijn transparanter en daarom vaak duurzamer en diervriendelijker.
- Kies voor plantaardig gelooid leer dat afkomstig is van biologische veehouderijen en dat geproduceerd is in Europa!
Optie twee: ‘Pleather’
Door een gebrek aan traceerbaarheid in de hele leerindustrie is het voor kopers supermoeilijk om meer te weten te komen over duurzaamheid en dierenwelzijn in het productieproces. Veel consumenten kiezen daarom voor vegan leer gemaakt van plastic, a.k.a. ‘pleather’. Laten we eens kijken of dit inderdaad duurzamer is.
De ins en outs van pleather
Toen Michael Jackson in zijn vroege moon-walking dagen plastic leer droeg, noemde men het ‘pleather’. Dit materiaal is nu opnieuw een hit bij de nieuwe generatie. Maar net als bij dierlijk leer, zijn er ook bij dit veganistische alternatief milieuoverwegingen om rekening mee te houden.
Vegan leer is een materiaal dat leer nabootst. Het wordt meestal gemaakt van twee verschillende plastic polymeren: polyurethaan (PU) en polyvinylchloride (PVC). Het grootste nadeel van het gebruik van plastic is dat het niet biologisch afbreekbaar is en dat het zeer lang (500−1000 jaar) duurt voordat het is afgebroken. Bij de verbranding van plastic komen giftige chemicaliën vrij, wat milieuvervuiling en gezondheidsproblemen veroorzaakt.
Bovendien kan het plastic in water of stortplaatsen terechtkomen. Synthetische vezels uit kleding blijken de grootste bron van vervuiling door microplastics in de oceaan te zijn. Via het water komen de stukjes microplastic terecht bij vissen, kwallen en andere dieren die in de zee of rivieren leven. Ondanks het feit dat vegan leer “diervriendelijk” zou zijn, zal pleather toch schadelijk zijn voor dieren.
Om dit niet biologisch afbreekbare plastic leer te maken, worden fossiele brandstoffen gewonnen en chemicaliën, niet-natuurlijke kleurstoffen en enorme hoeveelheden water gebruikt. En dat terwijl plastic leer veel sneller slijt dan dierlijk leer.
Dus, kan plastic vegan leer duurzaam zijn?
Omdat het vegan leer van plastic is gemaakt, kunnen we hier vrij kort over zijn. De milieuvriendelijkheid van pleather is op zijn zachtst gezegd een beetje zorgwekkend.
Optie drie: niet-plastic, niet-dierlijk leer
De derde optie gaat over het vermijden van dierlijke bijproducten en plastic leer alternatieven. Wetenschappers en innovatieve bedrijven introduceren nieuwe soorten leerachtige materialen. In deze zoektocht naar duurzaam leer vallen vier categorieën op: leer op basis van planten, leer op basis van siliconen, leer dat in het laboratorium is gekweekt en gerecycled leer.
Plantaardig leer
Als alternatief voor het schadelijke plastic is er ook vegan leer van plantaardige vezels. Hierbij worden natuurlijke producten zoals kurk, kokosnoot, ananas, appels, cactussen, koffie en paddenstoelen omgezet in vezels en vervolgens verwerkt tot een leerachtig materiaal. Merk op dat niet alle natuurlijke producten sterk genoeg zijn om er veganistisch leer van te maken zonder de toevoeging van plastic! Dat een product een natuurlijk ingrediënt uit landbouwafval bevat, betekent niet dat het beter is voor het milieu. Door plastic toe te voegen aan veganistisch leer zal de milieu-impact aanzienlijk toenemen.
Leer op basis van siliconen
Siliconenleer is een milieuvriendelijk alternatief voor PU en PVC. Het is gemaakt van natuurlijk siliconenrubber, afkomstig van silica op basis van zand. Siliconen houden het midden tussen een organisch en een anorganisch materiaal. Daardoor heeft het de elasticiteit van organische materialen en de stabiliteit van anorganisch materiaal. Het materiaal heeft verschillende voordelen:
- De productie vereist minder water en elektriciteit dan leer op basis van plastic.
- Siliconen zijn recycleerbaar (maar niet biologisch afbreekbaar).
- Het is oceaanvriendelijker dan plastic en niet giftig voor de bodem en in het water levende organismen.
Lab-grown leer
Echt dierlijk leer dat in een lab wordt gekweekt met behulp van cellen uit een biopsie: dankzij het Amerikaanse bedrijf Modern Meadow is dit zeer nabije toekomstmuziek. Het materiaal is vrij identiek aan standaard dierlijk leer, maar de voetafdruk ervan is minimaal in vergelijking met die van dierlijk leer. Bovendien maakt de gecontroleerde productieomgeving het mogelijk om maatwerk te leveren.
Gerecycled leer
Als je op zoek gaat naar leermode, kom je algauw de term ‘gerecycled leer’ tegen. Maar wat is het precies? Het wordt vervaardigd door restanten en restvezels te combineren. De afgedankte stukken echt leer worden verzameld en vervolgens naar de betreffende fabriek gestuurd voor het recyclingproces. Tijdens dit proces worden de leervezels versnipperd, samengevoegd met een PU-bindmiddel en tot een vezel geperst. Deze vezels worden later gecoat met PU, waardoor het eruit ziet en aanvoelt als echt leer. Gerecycled leer is dus eigenlijk een mengsel van dierlijk leer en pleather.
Zoals we eerder zagen, is het toevoegen van plastic aan een product niet de meest duurzame oplossing. Bovendien heeft gerecycled leer een kortere levensduur dan echt leer. Toch wordt het als zeer milieuvriendelijk beschouwd, omdat het de potentieel schadelijke restanten van dierlijk leer nuttig gebruikt.
Bij gerecycleerd leer is het belangrijk om schone technologieën te gebruiken, d.w.z. geen chemicaliën te gebruiken in het reinigingsproces, en duurzame natuurlijke leervezels te gebruiken.
Dus, bestaat er duurzaam leer?
Als het gaat om duurzaamheid en de mode-industrie, vergeet dan niet dat we minder nieuwe artikelen moeten kopen en op zoek moeten gaan naar kwaliteitskleding. Alleen als de kwaliteit onberispelijk is, de productie zo duurzaam mogelijk, en de stijl nog tientallen jaren meegaat, kan dierlijk leer een duurzamere oplossing zijn dan een veganistisch (plastic) alternatief dat niet recycleerbaar is en maar een jaar of twee meegaat. Wat de niet-plastic, niet-dierlijke alternatieven betreft: die staan nog in de kinderschoenen, maar samen signaleren ze een veelbelovende ommezwaai naar een duurzamere toekomst voor de leerindustrie!
Leestips
Want to learn more? Subscribe to our newsletter and stay up to date!
Ik wil graag de maandelijkse nieuwsbrief ontvangen met updates over de blog en exclusieve evenementen. Wij gaan uiterst zorgvuldig om met uw persoonlijke gegevens. Meer hierover in onze Privacyverklaring.
