Hoe voorkom je greenwashing? 

Green­was­hing kent vele slacht­of­fers. Niet alleen mis­lei­den green­was­hing claims con­su­men­ten, maar ze mis­in­for­me­ren ook pro­fes­si­o­nals die werk­zaam zijn in de mode­sec­tor. Boven­dien bemoei­lijkt het de mode-indu­strie om daad­wer­ke­lijk groe­ner te wor­den en om het com­ple­te duur­zaam­heids­ver­haal te ver­tel­len. Dus hoe voor­kom je dat je als retai­ler of ande­re pro­fes­si­o­nal in de mode­bran­che bij­draagt aan green­was­hing praktijken?

Wat is greenwashing?

Bedrij­ven die green­was­hen, doen zich (opzet­te­lijk of onop­zet­te­lijk) groe­ner of duur­za­mer voor dan ze in wer­ke­lijk­heid zijn. Ze kun­nen dat bij­voor­beeld doen door val­se of onvol­le­di­ge bewe­rin­gen te doen, die niet onder­steund wor­den door bewijs. Of door sim­pel­weg cru­ci­a­le delen van infor­ma­tie weg te laten en de klei­ne duur­za­me acti­vi­tei­ten die ze wel doen uit te ver­gro­ten, zoals het gebruik van gere­cy­cle­de ver­pak­kin­gen of het lan­ce­ren van een duur­za­me col­lec­tie ter­wijl ze onder­tus­sen nog steeds (niet-duur­za­me kle­ding) overproduceren.

Het verschil tussen duurzame en circulaire mode

Om green­was­hing tegen te gaan, is het belang­rijk om te weten wat ech­te ​“groe­ne” mode is. Er is een gro­te over­lap tus­sen duur­za­me mode en cir­cu­lai­re mode (of cir­cu­lai­re eco­no­mie). Maar cir­cu­lai­re mode gaat iets ver­der in de zin dat het zich richt op grond­stof­kring­lo­pen en ook reke­ning houdt met de ont­werp­fa­se, de gebrui­kers­fa­se en wat er gebeurt aan het ein­de van de levens­duur van het kledingstuk.

Duur­zaam­heid heeft het meest te maken met men­sen en de pla­neet, hoe het pro­duct wordt gemaakt en hoe het bij­draagt aan een duur­zaam leven op aar­de, maar ook met de duur­zaam­heid van een pro­duct. Hoe­wel leve­ran­ciers en mer­ken in wer­ke­lijk­heid vaak alleen naar duur­zaam­heid ver­wij­zen in de con­text van de milieu-impact.

Bei­de ter­men delen wel­is­waar dezelf­de visies en the­o­rie­ën, maar er is een ande­re nuance.

Waarom het belangrijk is om bij te dragen aan een circulaire economie

Cir­cu­la­ri­teit in de mode-indu­strie bete­kent dat elk onder­deel van de levens­cy­clus van een kle­ding­stuk cyclisch is en dat er zo min moge­lijk rest­ma­te­ri­a­len uit­stro­men. In een cir­cu­lai­re eco­no­mie behou­den grond­stof­fen, onder­de­len en pro­duc­ten zoveel moge­lijk waar­de, wor­den her­nieuw­ba­re ener­gie­bron­nen gebruikt en staat sys­te­ma­tisch den­ken centraal.

Vol­gens de Ellen MacArthur Foun­da­ti­on: ​“Cre­ëert een cir­cu­lai­re mode bete­re pro­duc­ten en dien­sten voor klan­ten, draagt het bij aan een veer­krach­ti­ge en flo­re­ren­de mode-indu­strie, en rege­ne­reert het het mili­eu. Het geeft pri­o­ri­teit aan de rech­ten en gelijk­heid van ieder­een die betrok­ken is in de mode-indu­strie, en zal nieu­we kan­sen voor groei cre­ë­ren die gedis­tri­bu­eerd, divers en inclu­sief zijn.”

“Als we echt deze prach­ti­ge pla­neet wil­len red­den, toe­kom­sti­ge gene­ra­ties van alle soor­ten inclu­sief ons­zelf, onze bestaans­mid­de­len en die van toe­kom­sti­ge gene­ra­ties, moe­ten we de aar­de op de eer­ste plaats zet­ten.” Dat schrij­ven Kate Flet­cher en Mathil­da Tham in het Earth Logic Fas­hi­on Acti­on Research Plan (2021). Waar­in zij: ​“pla­neet vóór indu­strie voor­stel­len als een radi­caal idee waar­in de gezond­heid en het voort­be­staan van onze pla­neet aar­de pri­o­ri­teit krijgt boven zake­lij­ke belan­gen.” Dit is onze tijd om de mode-indu­strie van bin­nen­uit te veranderen.

Samenhang van duurzaamheidsthema’s

Er is veel green­was­hing omtrent duur­zaam­heid en de cir­cu­lai­re eco­no­mie in de mode-indu­strie. Over het alge­meen ligt de nadruk op het gebruik van mate­ri­a­len en hun ​“impact” op het mili­eu, waar­van een deel ver­bor­gen is. Laten we een tun­nel­vi­sie op alleen CO2-uit­stoot vermijden!

Cir­cu­la­ri­teit beperkt zich hele­maal niet tot mate­ri­a­len, er zijn ook soci­aal­eco­no­mi­sche fac­to­ren die een gro­te rol spe­len (en zou­den moe­ten spe­len) in de over­gang naar een wereld­wij­de cir­cu­lai­re en duur­za­me eco­no­mie. De Gre­at Green Was­hing Machi­ne rap­por­ten (deel 1 en deel 2), geschre­ven door Ver­o­ni­ca Bates Kas­sat­ly en Doro­thee Bau­mann-Pau­ly nemen een die­pe duik in green­was­hing bin­nen de mode-indu­strie zelf. COSH! heeft deze rap­por­ten gele­zen en we wil­len enke­le van de belang­rijk­ste con­clu­sies uit de rap­por­ten met u delen, aan­ge­vuld met een aan­tal van onze eigen erva­rin­gen en voorbeelden.

Duurzaamheid van het menselijk leven

Zoals hier­bo­ven al is gezegd, wor­den soci­a­le fac­to­ren bij duur­zaam­heid vaak over het hoofd gezien. Boven­dien houdt het Mon­di­a­le Noor­den vaak geen reke­ning met de menin­gen en unie­ke fac­to­ren die van invloed zijn op de men­sen in het Mon­di­a­le Zui­den. Het Gre­at Green Was­hing Machi­ne-rap­port deel 1 beveelt aan dat de soci­aal­eco­no­mi­sche gevol­gen van vezel­pro­duc­tie in pro­du­ce­ren­de lan­den moe­ten wor­den beoor­deeld en dat regel­ge­vings­ka­ders wereld­wijd leef­ba­re lonen voor zowel fabrieks­ar­bei­ders als boe­ren moe­ten omvatten.

In 2015 heeft de Alge­me­ne Ver­ga­de­ring van de Ver­e­nig­de Naties 17 samen­han­gen­de Duur­za­me Ont­wik­ke­lings­doe­len (SDG’s) gede­fi­ni­eerd. Deze wer­den ont­wor­pen als een ​“blauw­druk om een bete­re en duur­za­me­re toe­komst voor ieder­een te berei­ken” en moe­ten tegen 2030 zijn bereikt. Het Gre­at Green Was­hing Machi­ne-rap­port stelt ech­ter dat in de mode ​“duur­zaam­heid, in plaats van pri­o­ri­teit te geven aan de behoef­ten van de armen in de wereld, een eli­tair, zelfs impe­ri­a­lis­tisch con­cept lijkt te zijn gewor­den waar­in de belan­gen van het Mon­di­a­le Noor­den het gesprek domi­ne­ren”.

Vaak gebrui­ken mode­be­drij­ven een aan­tal van de SDG’s waar­mee ze zich kun­nen iden­ti­fi­ce­ren, om ze in een ande­re con­text te plaat­sen, ter­wijl de bedrij­ven niet echt bij­dra­gen aan het alge­me­ne doel om de essen­ti­ë­le behoef­ten van de armen in de wereld te ver­vul­len. Het is belang­rijk dat de mode-indu­strie deze pri­o­ri­teit erkent om het leven en het zaken­doen op aar­de in stand te houden.

Verlangen naar groei

Maar om een cir­cu­lai­re eco­no­mie moge­lijk te maken en te behou­den, moe­ten we het hui­di­ge, line­ai­re, groei­ge­rich­te eco­no­mi­sche sys­teem los­la­ten. Green­was­hing van de duur­zaam­heid van een merk door het lan­ce­ren van (extra) ​“duur­za­me col­lec­ties” zal het pro­bleem dus niet oplos­sen. Het is nood­za­ke­lijk om min­der kle­ding te pro­du­ce­ren en te zor­gen dat de aar­de blijft bestaan in plaats van dat we haar ont­groei­en. De ​“donut eco­no­mie”, een kom­pas voor een nieu­we eco­no­mie van de 21^e eeuw van Kate Raworth geeft ons inzicht in dit onderwerp.

Op dit moment lijdt het Mon­di­a­le Zui­den onder de ​“groei” waar het Mon­di­a­le Noor­den op aan­dringt, ter­wijl dat Zui­den niet ver­ant­woor­de­lijk is voor de gro­te ver­vui­lings­cij­fers. Ter illu­stra­tie: Ali Bon­go Ondim­ba, pre­si­dent van Gabon, ver­klaar­de: ​“Afri­ka droeg slechts 3% bij aan de wereld­wij­de uit­stoot, maar wij zijn het con­ti­nent dat … nu al de groot­ste prijs betaalt.”

Daar­om staan in de mid­del­ste rin­gen van Raworths zoge­naam­de donut, de rech­ten van de hele wereld­be­vol­king cen­traal. Momen­teel buit het sys­teem men­sen uit die bij­na geen alter­na­tie­ven heb­ben, hun eni­ge optie is om in een kle­ding­fa­briek te wer­ken onder slech­te arbeidsomstandigheden.

Een ander pro­bleem is dat er in de hele toe­le­ve­rings­ke­ten druk wordt uit­ge­oe­fend op de prij­zen en de flexi­bi­li­teit. ​“Mer­ken staan onder druk door de behoef­ten van de con­su­ment en de con­cur­ren­tie van ande­re mer­ken”, zegt Raworth. Dit cre­ëert een groei­en­de nood­zaak om snel­ler en goed­ko­per te produceren.

Raworth roept ons ook op om na te den­ken over wat ons wel­zijn geeft. Ze stelt dat win­ke­len geen bron van vol­doe­ning is, maar ver­bin­ding, cre­a­ti­vi­teit, enzo­voort wel. Maar nie­mand maakt daar recla­me voor. Stre­ven naar per­ma­nen­te groei zal ons wel­zijn onder­mij­nen, zegt ze.

Daar­om moe­ten we ook opnieuw eva­lu­e­ren wat de waar­de van kle­ding is en onze ver­bon­den­heid ermee terug­win­nen. Het is abso­luut nodig dat we ons bewust wor­den van de wer­ke­lij­ke kos­ten en de inten­sie­ve arbeid die in de mode gaan zit­ten en dat we ervoor kie­zen kle­ding­stuk­ken van hoge kwa­li­teit te pro­du­ce­ren en te kopen, zodat we die band in de loop van de tijd weer terug­vin­den, omdat de kle­ding daar­door lan­ger meegaat.

Greenwashing van textielvezel LCAs

Door de deels onjuis­te levens­cy­clusana­ly­ses (LCA’s) die in het ver­le­den zijn uit­ge­voerd en nu in omloop zijn, bestaat er een onjuist en ge-green­was­hed beeld van wat duur­zaam is in de mode-indu­strie. Dit is pro­ble­ma­tisch omdat veel orga­ni­sa­ties, waar­on­der leve­ran­ciers, mer­ken en over­he­den, hun duur­zaam­heids­keu­zes base­ren op deze onjuis­te informatie.

Een voor­beeld van zo’n veel­ge­bruik­te index voor mate­ri­a­len is de Higg Mate­ri­als Sustai­na­bi­li­ty Index (Higg MSI). Dit hulp­mid­del is ont­wik­keld door de Sustai­na­ble Appa­rel Coa­li­ti­on (SAC), een orga­ni­sa­tie voor de kle­ding- en schoei­sel­in­du­strie, om de indu­strie een gestan­daar­di­seer­de maat­staf te bie­den voor de mili­eu­ef­fec­ten van ver­schil­len­de tex­tiel­soor­ten bij de pro­duc­tie van kle­ding. Het omvat gege­vens over het broei­kas­ef­fect, de ver­ont­rei­ni­ging van water met nutri­ën­ten (eutro­fi­ë­ring), water­schaars­te, de uit­put­ting van fos­sie­le brand­stof­fen en de chemie. 

De SAC en deze index zijn in het leven geroe­pen door Pata­go­nia, samen met ande­re gro­te fast fas­hi­on en athlei­su­re mer­ken zoals Nike, en wor­den momen­teel gefi­nan­cierd, ver­trouwd en gebruikt door veel gro­te bedrij­ven zoals H&M Group (H&M, Week­day, Arket, etc.), C&A, De Bij­en­korf, Eil­een Fis­her, G‑Star, Guess, ASOS, Zalan­do, Indi­tex (Zara, Mas­si­mo Dut­ti, Bers­h­ka etc.), Man­go, M&S, Nike, Adi­das, Pata­go­nia, NEXT, Tes­co, WE en Zalan­do naast vele ande­re gro­te retail mer­ken. Over­bo­dig te zeg­gen dat het de lob­by is van de gro­te win­kel­ke­tens. Som­mi­ge van deze bedrij­ven base­ren hun duur­zaam­heids­com­mu­ni­ca­tie op deze infor­ma­tie. Onlangs is de Higg Index ech­ter onder vuur geno­men wegens green­was­hing en het ver­sprei­den van onjuis­te informatie.

Daar­om ver­biedt de Noor­se Con­su­men­ten­au­to­ri­teit nu mar­ke­ting­claims die door Higg wor­den onder­steund (Bron: Appa­ral Insi­der) en legt ze sanc­ties op aan de SAC. De Noor­se Con­su­men­ten­au­to­ri­teit zegt ook dat ze H&M heb­ben gewaar­schuwd. De New York Times kwam even­eens met een kri­tisch arti­kel over de Higg Index, waar­in stond dat ​“het sterk de voor­keur geeft aan syn­the­ti­sche mate­ri­a­len gemaakt van fos­sie­le brand­stof­fen boven natuur­lij­ke mate­ri­a­len zoals katoen, wol of leer.” 

Waarom worden deze vezel-LCA’s nu beschouwd als greenwashing?

In de eer­ste plaats rich­ten ze zich vaak alleen op een spe­ci­fiek onder­deel van duur­zaam­heid. Bij­voor­beeld op het ver­min­der­de water­ge­bruik of een lage­re CO2-voet­af­druk. Ter­wijl er eigen­lijk veel meer fac­to­ren mee­spe­len bij de pro­duc­tie van een kle­ding­stuk. Daar­door ont­staat een ver­keerd beeld van wat echt duur­zaam is, omdat het zich alleen richt op het klei­ne deel ervan.

Ten twee­de zijn er momen­teel geen LCA-stu­dies die reke­ning hou­den met soci­a­le fac­to­ren en de vol­le­di­ge levens­cy­clus van kle­ding en ze hou­den geen reke­ning met de menin­gen en unie­ke fac­to­ren die van invloed zijn op de bevol­king van het Mon­di­a­le Zui­den. Er ont­breekt dus cru­ci­a­le infor­ma­tie in de LCA’s en dat heeft een nega­tie­ve invloed op de boe­ren wiens mate­ri­a­len scha­de­lijk wor­den genoemd in de stu­dies, vol­gens het Gre­at Green­was­hing Machi­ne Report deel 2. 

Ten der­de maken de hui­di­ge LCA’s ook geen onder­scheid op basis van het deel van de wereld en het kli­maat waar­in het onder­zoek wordt uit­ge­voerd. Daar­om zijn de resul­ta­ten van deze stu­dies niet toe­pas­baar op diver­se soor­ten van dezelf­de tex­tiel­ve­zels en hun pro­duc­tie­lo­ca­ties, ter­wijl ze wel zo wor­den gepresenteerd.

Regulering voor de duurzame overgang

Om de tex­tiel­sec­tor cir­cu­lair­der te maken, stel­len over­he­den, orga­ni­sa­ties en bedrij­ven voor­schrif­ten op, zowel op lokaal, nati­o­naal als Euro­pees niveau.

Euro­pa streeft naar een cir­cu­lai­re eco­no­mie in 2050 en in ​“2030 zul­len tex­tiel­pro­duc­ten die op de EU-markt wor­den gebracht een lan­ge levens­duur heb­ben en recy­cle­baar zijn, zoveel moge­lijk gemaakt zijn van gere­cy­cle­de vezels en vrij zijn van gevaar­lij­ke stof­fen” (Bron: Euro­pe­se Com­mis­sie). Om dat te berei­ken, komt de Euro­pe­se Com­mis­sie met ver­schil­len­de ini­ti­a­tie­ven, zoals een ver­bod op green­was­hing om de rech­ten van de con­su­ment te bescher­men en hen cor­rect te kun­nen infor­me­ren. Daar­naast heeft de Euro­pe­se Com­mis­sie ook een Pro­duct Envi­ron­men­tal Foot­print (PEF) voor­ge­steld om de mili­eu­pres­ta­ties te meten en een Euro­pees Digi­taal Pro­duct Pas­poort (DPP) om de trans­pa­ran­tie te vergroten. 

In Neder­land gaat in 2023 een UPV (uit­ge­brei­de pro­du­cen­ten ver­ant­woor­de­lijk­heid) voor de tex­tiel­sec­tor in wer­king. Dit bete­kent dat kle­ding­pro­du­cen­ten, impor­teurs en web­win­kels ver­ant­woor­de­lijk zul­len wor­den gehou­den voor de inza­me­ling, ver­wer­king en recy­cling van afge­dankt textiel.

De FOD Eco­no­mie van Bel­gië voert inspec­ties uit en kan sanc­ties opleg­gen aan green­was­hen­de mer­ken op de Bel­gi­sche markt. Zij defi­ni­ë­ren 10 manie­ren waar­op een merk kan wor­den beschul­digd van green­was­hing met hun milieuclaims:

1. Een zui­ve­re leugen/​onjuiste informatie 

2. Infor­ma­tie die niet geloof­waar­dig is

3. Een one­ven­re­di­ge belofte

4. Vage, onnauw­keu­ri­ge, dub­bel­zin­ni­ge, abso­lu­te woor­den en termen

5. Onvol­doen­de of ont­bre­ken­de rele­van­te informatie

6. Een mis­lei­dend visu­eel beeld

7. Een pseu­do-label/lo­go

8. In de kij­ker zet­ten van een irre­le­van­te actie

9. Val­se exclusiviteit

10. Geen bewijzen

Wil je niet beschul­digd wor­den van green­was­hing? Meer infor­ma­tie over het ini­ti­a­tief van de FOD zal in een late­re blog­post op COSH! wor­den toe­ge­licht, voor nu kan u de vol­le­di­ge gids van de FOD Eco­no­mie hier lezen.

De invoe­ring van wet­ge­ving is een goe­de evo­lu­tie omdat regel­ge­ving ver­an­de­ring op gro­te schaal moge­lijk kan maken. Aan­ge­zien gro­te mer­ken geen ande­re keu­ze zul­len heb­ben dan zich aan die wet­ge­ving te hou­den. Het is ech­ter belang­rijk dat deze regel­ge­ving of wet­ge­ving geba­seerd is op betrouw­ba­re infor­ma­tie om een bete­ke­nis­vol­le ver­an­de­ring teweeg te brengen.

Maar ver­an­de­ring moet van alle acto­ren komen. Naast ini­ti­a­tie­ven van over­he­den en orga­ni­sa­ties, moet er ook een bewe­ging van ver­an­de­ring komen van zowel mode-onder­ne­mers als con­su­men­ten! Raworth: ​“We moe­ten inves­te­rin­gen uit het oude eco­no­mi­sche model halen en ze inves­te­ren in een nieu­we, rege­ne­ra­tie­ve en dis­tri­bu­tie­ve eco­no­mie.” Ze zegt ook: ​“Als we ons erop instel­len, kun­nen we deze mate­ri­ë­le bron­nen steeds weer opnieuw gebrui­ken. Dan raken ze nooit op.”

“Kledingstukken kunnen alleen duurzaam zijn als ze lang mee kunnen gaan, de vezels zo lang mogelijk hergebruikt kunnen worden en als de aarde ze terug kan nemen als ze ooit in de natuur terecht komen.” Niki de Schryver – Oprichter @COSH.eco

Cradle to cradle ontwerpen

Met cir­cu­la­ri­teit in het ach­ter­hoofd wordt er bij COSH! niet alleen geke­ken naar de her­komst van de grond­stof­fen, maar ook naar hoe je ze na gebruik kunt her­ge­brui­ken, recy­clen of ver­wer­ken. Met eco-design wordt de hele levens­cy­clus van het pro­duct van tevo­ren door­dacht. Denk crad­le-to-crad­le (en niet crad­le-to-gate of crad­le-to-gra­ve) en kijk hoe rest­stro­men zo goed moge­lijk benut kun­nen worden.

Hoe­wel kle­ding van gere­cy­cleerd poly­es­ter cir­cu­lair lijkt omdat ze is gemaakt van grond­stof­fen die er al zijn, moet bij de ana­ly­se van de levens­cy­clus van het pro­duct ook reke­ning wor­den gehou­den met het ein­dele­ven van deze kleding.

Voor­beeld: Dit bete­kent dat gere­cy­cled poly­es­ter, met de ken­nis van nu, bij COSH niet als 100% cir­cu­lair mate­ri­aal wordt gezien! Want op dit moment is er (bij­na) geen fiber-to-fiber recy­cling van poly­es­ter en wordt het alleen ver­kre­gen uit gere­cy­cle­de PET-fles­sen. Als de fles­sen een­maal ver­werkt zijn tot tex­tiel voor kle­ding of life­sty­le pro­duc­ten, zijn ze niet opnieuw recy­cle­baar, ter­wijl het in de dran­ken­in­du­strie wel steeds opnieuw gebruikt zou kun­nen wor­den (Bron: The Gre­at Green Was­hing Machi­ne 2021 deel 2).

Het ingaan van de ein­dele­ven fase van een kle­ding­stuk moet eerst zo lang moge­lijk wor­den uit­ge­steld (bij­voor­beeld door kwa­li­teits­ver­be­te­ring en het aan­bie­den van repa­ra­tie­dien­sten) en kan ver­vol­gens wor­den uit­ge­breid met her­ge­bruik, upcy­cling, recy­cling, en uit­ein­de­lijk afvalverbranding/​compostering. Door crad­le-to-crad­le te ont­wer­pen kun­nen we de enor­me kle­ding­ber­gen die we van­daag ken­nen, voorkomen.

Zal mode ooit duurzaam worden?

Het is goed om te besef­fen dat dit ver­haal niet zwart-wit is. Duur­za­me mode is nog steeds een grijs gebied waar dis­cus­sie en onder­zoek in vol­le gang zijn. Ver­an­de­ring kan immers niet van van­daag op mor­gen vol­le­dig gere­a­li­seerd wor­den. Maar elke stap in de goe­de rich­ting is er een waar we alle­maal van kun­nen leren en die we kun­nen toejuichen.

Toch moe­ten we ervoor zor­gen dat er geen green­was­hing wordt gebruikt om de hui­di­ge posi­tie­ve pun­ten mis­lei­dend te pro­mo­ten. De din­gen die nog niet per­fect zijn, moe­ten ook wor­den bena­drukt. ​“Belof­tes voor de toe­komst zijn zin­loos als ze niet wor­den onder­steund door een gede­tail­leerd actie­plan en moni­to­rings­sys­teem”, zegt Niki de Schry­ver, oprich­ter van COSH! Con­scious Shop­ping Made Easy.

Boven­al zijn de erken­ning van de onder­lin­ge ver­bon­den­heid van duur­zaam­heids­the­ma’s, het cre­ë­ren van een fair- en slow fas­hi­on busi­ness model en oprecht­heid cru­ci­aal in het voor­ko­men van green­was­hing. Wees voor­zich­tig en kri­tisch ten aan­zien van de mili­eu- en ethi­sche bewe­rin­gen die een leve­ran­cier, orga­ni­sa­tie, merk of win­kel doet. Stel vra­gen en kijk of ze hun tekort­ko­min­gen pro­be­ren te ver­ber­gen door in te zoo­men op de (klei­ne) groe­ne din­gen die ze doen. Ga na hoe het merk bij­draagt aan het alge­me­ne plaat­je van duurzaamheid. 

Bij COSH! wil­len we de duur­za­me ver­ha­len van win­ke­liers en mer­ken die echt mili­eu­vrien­de­lijk en ethisch onder­ne­men, aan de opper­vlak­te bren­gen. Zodat con­su­men­ten ze kun­nen ont­dek­ken en bewus­te­re win­kel­keu­zes kun­nen maken. Op deze manier wil­len we het bewust­zijn ver­gro­ten en hel­pen de over­gang naar een cir­cu­lai­re en loka­le bloei­en­de eco­no­mie te ver­een­vou­di­gen, die ook bij­draagt aan het Mon­di­a­le Zuiden.