Is één uitgebreide producenten verantwoordelijkheidsorganisatie per land genoeg?

Ben jij win­ke­lier, ont­wer­per of merk actief in Bel­gië? Dan is er goed nieuws én een gro­te uit­da­ging op komst: de Uit­ge­brei­de Pro­du­cen­ten Ver­ant­woor­de­lijk­heid (UPV) voor tex­tiel komt eraan. Dit bete­kent dat je bin­nen­kort ver­ant­woor­de­lijk wordt voor wat er met je pro­fes­si­o­neel tex­tiel, kle­ding, schoe­nen of lin­nen gebeurt na verkoop. 

Geen paniek! COSH! legt het voor je uit:

UPV textiel in België: wat jij als modeprofessional moet weten in 2025

Wat is UPV?

De Uit­ge­brei­de Pro­du­cen­ten­ver­ant­woor­de­lijk­heid (UPV) is een Euro­pees beleids­in­stru­ment dat pro­du­cen­ten ver­ant­woor­de­lijk zal maken voor de hele levens­cy­clus van hun pro­duc­ten – dus ook wat ermee gebeurt nadat de con­su­ment ze afdankt. Basis­re­gels voor UPV lig­gen vast in kader­richt­lijn afval­stof­fen (KRA, 2008/98/EC) waar­over de Raad en Euro­pees Par­le­ment in febru­a­ri 2025 het akkoord slo­ten. Zodra het for­meel is aan­ge­no­men, zul­len de EU-lid­sta­ten tot 20 maan­den de tijd heb­ben om hun nati­o­na­le wet­ge­ving aan te pas­sen aan de nieu­we regels.
Vol­gens de alge­me­ne ori­ën­ta­tie zal de Com­mis­sie waar­schijn­lijk eind 2028 de spe­ci­fie­ke doel­stel­lin­gen vast­leg­gen voor de pre­ven­tie, inza­me­ling, voor­be­rei­ding voor her­ge­bruik en recy­cling van afval in de textielsector.

→ Dit houdt orga­ni­sa­ties ech­ter niet tegen om toch nu al in actie te schieten!

Even ter ver­ge­lij­king: er bestaan al der­ge­lij­ke wet­ge­vin­gen voor onder ande­re bat­te­rij­en (Bebat), ver­pak­kin­gen (Fost Plus, VAL-I-PAC), voer­tui­gen (Febel­au­to), matras­sen (Valu­mat vzw), elek­tro (Recu­pel), …

Voor wie geldt het UPV textiel?

In Bel­gië is de UPV Tex­tiel van toe­pas­sing op ieder­een die pro­fes­si­o­neel tex­tiel (zoals bescherm­kle­ding, bedrijfs­kle­ding, etc.) kle­ding, huis­houd­lin­nen of schoe­nen op de Bel­gi­sche markt brengt (=ver­koopt), of dat nu als fabri­kant, invoer­der, dis­tri­bu­teur of retai­ler gebeurt. 

Wie valt wel onder de UPV-defi­ni­tie van pro­du­cent? (vol­gens het publie­ke voor­stel van de com­mis­sie van juli 2023)

• Bel­gi­sche fabri­kan­ten met een eigen merk
• Bel­gi­sche mer­ken die merk­lo­ze pro­duc­ten gebrui­ken en eigen merk erop zetten
• Importeurs/​distributeurs die voor de eer­ste keer kle­ding op de Bel­gi­sche markt brengen
• Webshops/​online ver­ko­pers die recht­streeks aan Bel­gi­sche eind­ge­brui­kers verkopen

Wie valt vol­gens dit voor­stel niet onder de defi­ni­tie van producent?

• Ver­ko­pers van twee­de­hands textiel
• Ver­ko­pers van pro­duc­ten die van twee­de­handstex­tiel zijn afge­leid (de upcy­cling kings & queens!) 
• Micro-bedrij­ven (<10 werk­ne­mers & omzet/​balance sheet <€2 milj.)
• Zelf­stan­di­ge kleer­ma­kers die op maat gemaak­te pro­duc­ten verkopen

Retexbel: een eerste Belgische PRO

Pro­du­cen­ten­fe­de­ra­ties Fedu­stria, Crea­mo­da en Come­os nemen het voor­touw en lan­ceer­den in het voor­jaar van 2025 Retex­bel als eer­ste erken­de Pro­du­cen­ten­or­ga­ni­sa­tie (PRO) voor Bel­gië. De orga­ni­sa­tie wil de bij hen aan­ge­slo­ten pro­du­cen­ten bij­staan met de uit­voe­ring van de UPV-ver­plich­tin­gen rond (pro­fes­si­o­neel) tex­tiel, kle­ding, huis­houd­lin­nen en schoe­nen. Retex­bel posi­ti­o­neerd zich als een finan­ci­ë­le PRO, 

Een eer­ste start­schot werd reeds in 2022 gege­ven, met de oprich­ting van Cir­cle­tex vzw. Een orga­ni­sa­tie, opge­richt door Crea­mo­da, Febel­sa­fe en Fede­ra­tie van de Bel­gi­sche Tex­tiel­ver­zor­ging (FBT), die onder­zoek voert naar een nati­o­naal inza­mel­sys­teem op om de tex­tiel­stro­men in Bel­gië in te zame­len, te sor­te­ren voor lokaal her­ge­bruik en indien moge­lijk te recy­clen tot nieu­we vezels, met focus op B2B en pro­fes­si­o­neel textiel.

Daar komt nu dus Retex­bel bij, als 1^e erken­de PRO orga­ni­sa­tie voor ons land, maar wat bete­kent de opstart van Retex­bel con­creet voor jou als onder­ne­mer? 
Retex­bel beoogt om, voor de bij hen aan­ge­slo­ten leden, in te staan voor het orga­ni­se­ren van de inza­me­ling, sor­te­ring en ver­wer­king van tex­tiel­af­val. Daar­naast wil de orga­ni­sa­tie ook de PRO doel­stel­lin­gen rond onder ande­re sen­si­bi­li­se­ring, edu­ca­tie, res­taf­valana­ly­se, data­ver­za­me­ling en rap­por­ta­ge ver­vul­len, om hun leden zo vol­le­dig te ont­zor­gen in het nako­men van de UPV wetgeving.

Als pro­du­cent kun je er dus voor kie­zen om je aan te slui­ten bij Retex­bel. In dat geval betaal je een bij­dra­ge voor alle pro­duc­ten die je op de markt brengt in Bel­gië. Deze bij­dra­ge zal geba­seerd wor­den op het tex­tiel­ge­wicht van elk product. 

Wan­neer je ervoor kiest om je niet aan te slui­ten bij deze PRO-orga­ni­sa­tie, dan zul je (bij ingang van de UPV wet­ge­ving) zelf ver­ant­woor­de­lijk zijn voor de inza­me­ling, sor­te­ring en ver­wer­king van de pro­duc­ten die jouw con­su­men­ten weggooien.

De rol van sociale economie in het UPV

Een cir­cu­lai­re tex­tiel­ke­ten kan niet zon­der de soci­a­le eco­no­mie. Orga­ni­sa­ties zoals Kring­win­kel, Her­win, en tal van soci­a­le maat­werk­be­drij­ven zijn al jaren­lang cru­ci­a­le scha­kels in het her­ge­bruik en de sor­te­ring van afge­dankt tex­tiel in Bel­gië. Ze beschik­ken over unie­ke exper­ti­se in het her­stel­len, sor­te­ren en valo­ri­se­ren van gebruik­te kle­ding – vaak lokaal, met mini­ma­le eco­lo­gi­sche voet­af­druk en maxi­ma­le soci­a­le impact. Boven­dien heb­ben ze vaak een goed wer­kend en uit­ge­breid logis­tiek net­werk voor inza­me­ling en dis­tri­bu­tie. 
Vol­gens cij­fers van Her­win staat de soci­a­le sec­tor momen­teel in voor 90% van alle tex­tiel­in­za­me­ling voor her­ge­bruik in Wal­lo­nië, in Vlaan­de­ren is dat 25%.

Het is dan ook essen­ti­eel dat de UPV-wet­ge­ving gelij­ke kan­sen biedt aan álle spe­lers, inclu­sief deze soci­a­le part­ners. Een fai­re regel­ge­ving bete­kent ook onder­steu­ning en struc­tu­re­le erken­ning voor hun werk. Want zon­der hen is een lokaal en soci­aal recht­vaar­dig her­ge­bruik­sys­teem sim­pel­weg niet moge­lijk.
Wan­neer de wet­ge­ver hier geen reke­ning mee houdt, dan dreigt deze soci­a­le tewerk­stel­ling zwa­re klap­pen te krij­gen, door­dat ze vaak op puur finan­ci­eel vlak niet de meest com­pe­ti­tie­ve spe­lers op de markt zijn. 

“Ecomodulatie”: hét buzzwoord van het moment

Rond deze pro­du­cen­ten bij­dra­ges zijn er nog veel ondui­de­lijk­he­den. Een van de veel­be­spro­ken topics is eco­mo­du­la­tie. Dit bete­kent dat de kost van deze bij­dra­ge aan­ge­past zou wor­den aan de duur­zaam­heid van het pro­duct. 

Met ande­re woor­den, voor een duur­za­mer pro­duct zou de pro­du­cent een lage­re bij­dra­ge moe­ten beta­len dan voor een min­der duur­zaam product.

Dit klinkt erg sim­pel, maar toch is hier enorm veel stof voor dis­cus­sie! Name­lijk, hoe bepaal je de duur­zaam­heid van een pro­duct? Wel­ke para­me­ters wor­den daar­voor bekeken? 

Er zijn veel ver­schil­len­de mogelijkheden:

→ Bepaal­de eco­la­bels zoals OEKO-Tex of EU Ecolabel

→ De the­o­re­ti­sche levens­duur van het product

→ Het % van ​“lokaal” gere­cy­cle­de con­tent in het product

→ Trans­pa­ran­tie van de productieketen

Deze, en nog ande­re opties zul­len waar­schijn­lijk in een bepaal­de com­bi­na­tie opge­no­men wor­den in het eco­mo­du­la­tie systeem.

Elke optie heeft ook zijn tegen­kan­ten: Eco­la­bels zijn vaak duur in aan­koop, en dus niet eer­lijk tegen­over klei­ne­re retai­lers. Het­zelf­de geldt voor de kos­te­lij­ke labo­tes­ten die nodig zijn om de levens­duur van een kle­ding­stuk te bewij­zen. Het per­cen­ta­ge lokaal gere­cy­cle­de vezels in een pro­duct is dan weer sterk afhan­ke­lijk van de (beperk­te) Euro­pe­se recyclagecapaciteit.

➡️ Lees ook: De tex­tiel­berg laten krim­pen door de UPV, hoe doen we dat?

Wat kunnen we leren van Nederland en Frankrijk?

Ver­ge­le­ken met onze buur­lan­den staat Bel­gië nog in haar kin­der­schoe­nen als het aan­komt op producentenverantwoordelijkheid.

In Neder­land zijn er inmid­dels drie PRO’s actief:

• Col­lec­tief Cir­cu­lair Tex­tiel (CCT)
• Stich­ting UPV Textiel
• Euro­pean Recy­cling Plat­form Netherlands

Col­lec­tief Cir­cu­lair Tex­tiel (NL) is een ini­ti­a­tief van Fair Resour­ce Foun­da­ti­on, om een tegen­ge­wicht te bie­den aan de meer finan­ci­eel gefo­cus­te PRO’s. Col­lec­tief Cir­cu­lair Tex­tiel (NL) heeft een dui­de­lij­ke focus op inclu­sie­ve gover­nan­ce, maxi­ma­le posi­tie­ve impact en opti­ma­le transparantie. 

Daar­bij legt Col­lec­tief Cir­cu­lair Tex­tiel (NL) hun doel­stel­lin­gen ook opmer­ke­lijk ambi­ti­eus: tegen 2025 min­stens 50% her­ge­bruik en recy­cling van tex­tiel, oplo­pend tot 75% in 2030. Dit gaat ver­der dan wat wet­te­lijk ver­plicht zal zijn (deze doel­stel­lin­gen zijn nog niet offi­ci­eel gefor­mu­leerd door de wet­ge­ver), en toont dat een PRO ook een aan­ja­ger van sys­teem­ver­an­de­ring kan zijn – niet alleen een uit­voe­rings­ma­chi­ne.

In Frank­rijk is het UPV-sys­teem al sinds 2007 actief. Via één cen­tra­le PRO – Refas­hi­on – wordt er inge­zet op stan­daar­di­sa­tie, moni­to­ring en dui­de­lij­ke rap­por­ta­ge­ver­plich­tin­gen. Inte­res­sant is de toe­pas­sing van eco­mo­du­la­tie op basis van labels zoals OEKO-TEX of EU Eco­la­bel, en audits om green­was­hing tegen te gaan. Ech­ter zien we dat het suc­ces van die eco­mo­du­la­tie opmer­ke­lijk tegen­valt. Refas­hi­on meldt dat min­der dan 1% van de aan­ge­slo­ten pro­du­cen­ten hier gebruik van maakt. Dit toont aan dat het gehoop­te aan­moe­di­gings­ef­fect op pro­du­cen­ten erg beperkt is.

Ilse Roo­sens van Crea­mo­da geeft aan dat Eco­mo­du­la­tie in Frank­rijk niet werkt. Er zijn te klei­ne ver­schil­len in de bedra­gen, waar­door de moei­te en kos­ten om pro­duc­ten te laten cer­ti­fi­ce­ren of bewe­zen duur­za­mer te maken, finan­ci­eel niet opwe­gen tegen baten. ​“Het sop is de kolen niet waard” vat mode­ra­tor Arte­mis Kuba­la samen. 

Tege­lijk zijn er ook posi­tie­ve kan­ten aan het idee van eco­mo­du­la­tie, dus we mogen ook ​“het kind niet met het bad­wa­ter weg­gie­ten”.
Zo zien we bij COSH! wél kan­sen voor eco­mo­du­la­tie, als het cor­rect gebeurt: 

UPV is geen keuze, maar een kans

Of je nu een ont­wer­per bent met één label, of een win­kel met meer­de­re mer­ken: je zal in het UPV-sys­teem moe­ten instap­pen. Maar je kan ook zelf het ver­schil maken, en net als e5 bij­dra­gen. 
Lies­bet Bom­be­ke ver­telt over hoe zij bij e5 al 22 jaar kle­dij van aller­han­de mer­ken terug inza­me­len. Hun sor­teer­der Oxfam, die kle­ding voor her­ver­koop in soci­a­le eco­no­mie moge­lijk maakt, getuigt: ​“Wist je dat e5 in samen­wer­king met Oxfam meer tex­tiel inza­melt dan wat ze op de markt bren­gen? Voor hen houdt het wei­nig steek om een eco­mo­du­la­tie fee te beta­len aan der­den voor inves­te­ring,” aldus Johan­nes Ene­man van Oxfam. 

Door te kie­zen voor cir­cu­lai­re ont­wer­pen, loka­le recy­cla­ge, of samen­wer­king met soci­a­le her­ge­bruik-orga­ni­sa­ties zoals Kring­win­kels draag je ook in afwach­ting van de UPV bij aan een cir­cu­lai­re textielsector.

Belang­rij­ke spe­lers zoals Bond Beter Leef­mi­li­eu, en beleids­ma­kers vol­gen de ont­wik­ke­lin­gen op de voet. Ver­wacht nog upda­tes over de Bel­gi­sche wet­ge­ving, maar wacht niet af – begin vandaag.

Wat kan jij al doen?

• Check of je als pro­du­cent valt onder de defi­ni­tie van de UPV.
• Bepaal wel­ke pro­duc­ten je op de markt brengt: zorg voor goe­de kwa­li­teit en bete­re recycleerbaarheid.
• Infor­meer over een even­tu­e­le samen­wer­king met Retex­bel, of ga zoals E5 een samen­wer­king aan met een sor­teer- en verwerkingspartner.
• Start gesprek­ken met je leve­ran­ciers over mate­ri­aal­ge­bruik en certificaten.
• Over­weeg alter­na­tie­ve model­len zoals kle­ding­ver­huur, 2^e hands ver­koop, her­stel­dienst, retourser­vi­ces of inza­mel­bak voor hergebruik.
• Hou COSH! In de gaten: we publi­ce­ren regel­ma­tig arti­ke­len om samen met jou het duur­za­me­re mode­land­schap te navigeren!

De toe­komst van mode is cir­cu­lair! Zorg dat jouw merk klaar is, samen met COSH!

Wil je graag advies over de UPV of hulp bij je com­mu­ni­ca­tie rond cir­cu­lai­re mode? COSH! staat voor je klaar met exper­ti­se, prak­ti­sche tools en sto­ry­tel­ling op maat. Pro­fi­teer van de voor­de­len van ons uit­ge­brei­de net­werk aan onder­ne­mers en orga­ni­sa­ties, actief in 4 landen! 

• 💚 Neem con­tact op!

Afbeel­din­gen met dank aan Vlaan­de­ren Cir­cu­lair (@circularflanders), Bond Beter Leef­mi­li­eu en foto­graaf Stijn Swinnen.

Bron­nen:

https://​col​lec​tief​cir​cu​lairtex​tiel​.nl/
https://www.belconfect.be/sites/default/files/downloads/Circletex%20VZW.pdf
https://​docs​.vlaam​s​par​le​ment​.be/​p​f​i​l​e​?​i​d​=​2​1​62482
https://​sta​tic​.come​os​.be/​P​r​e​s​e​n​t​a​t​i​e​_​O​v​a​m​_​W​o​u​t​e​r​_​D​u​j​a​r​d​i​n​_​(​1​).pdf https://​www​.eer​ste​ka​mer​.nl/​o​v​e​r​i​g​/​2​0​2​5​0​4​0​9​/​d​u​u​r​z​a​a​m​_​t​e​x​t​i​e​l​b​e​l​e​i​d​_​d​e​/​d​o​c​ument
https://​pro​.refas​hi​on​.fr/en 
https://​rap​port​-acti​vi​te​-2023​.refas​hi​on​.fr/​s​t​a​t​i​c​/​e​n​g​-​k​p​i​-​s​-​r​a​2​3​-​v​d​e​f.pdf
https://​www​.con​si​li​um​.euro​pa​.eu/​n​l​/​p​r​e​s​s​/​p​r​e​s​s​-​r​e​l​e​a​s​e​s​/​2​0​2​5​/​0​2​/​1​9​/​c​o​u​n​c​i​l​-​a​n​d​-​p​a​r​l​i​a​m​e​n​t​-​a​g​r​e​e​-​t​o​-​r​e​d​u​c​e​-​f​o​o​d​-​w​a​s​t​e​-​a​n​d​-​s​e​t​-​n​e​w​-​r​u​l​e​s​-​o​n​-​w​a​s​t​e​-​t​e​x​tile/