6 november 2025
Studie legt verband tussen de impact van zonlicht en textielkleur op microvezelvervuiling in de oceaan
- Plastics
Wat is PFAS?
PFAS staat voor Perfluoralkyl- en Polyfluoralkylstoffen. Dit zijn giftige en niet biologisch afbreekbare chemicaliën. Zij bestaan uit fluorgroepen (F) en alkylgroepen (b.v. CnH2n+1). De waterstofatomen van de alkylgroepen (koolstofketens van verschillende lengtes) zijn volledig (perfluorverbindingen) of gedeeltelijk (polyfluorverbindingen) gesubstitueerd door fluoratomen.
PFAS staan ook wel bekend als “Forever chemicals” omdat ze zeer persistent zijn in het milieu en bioaccumulatief zijn in de voedselketen, dat wil zeggen dat het menselijk lichaam stoffen zoals pesticiden of andere chemicaliën in een snel tempo absorbeert. Daarom staan deze stoffen op de lijst van het “vuile dozijn” van de Environmental Working Group (EWG), die onder meer hormoonontregelaars groepeert. Deze stoffen komen niet voor in de natuur, maar worden geproduceerd in chemische fabrieken.
Hoe komen PFAS-stoffen in onze aardbodem terecht?
PFAS stoffen zijn te vinden in alledaagse producten zoals kleding, voedselverpakkingen, brandblusschuim, verf, nagellak, schoonmaakmiddelen en in pannen in de vorm van Teflon, een antiaanbaklaag.
Deze stoffen worden gevormd door industrieel afval. De alkylgroepen en de fluorgroepen vermengen zich en komen in het afvalwater terecht, doordat veilige opslag van de stoffen voor de verantwoordelijke bedrijven duur is. Een andere bron van PFAS is de GenX-technologie. GenX is een technologie die het chemiebedrijf DuPont Chemours in Dordrecht gebruikt. Het gaat om de productie van fluorhoudende polymeren, zoals polytetrafluorethyleen (Teflon), die zeer hittebestendig zijn (tot 205°C). Deze polymeren zijn kankerverwekkend en reprotoxisch (veroorzaken vruchtbaarheidsvermindering).
Er zijn ongeveer 600 verschillende PFAS-stoffen en de bekendste is PFOS (perfluoroctaansulfonzuur), dat hoofdzakelijk wordt geproduceerd door het Amerikaanse chemieconcern 3M. BASF, BAYER, INEOS en andere bedrijven produceren en gebruiken ook PFAS.
In België bestaat een groot schandaal in verband met PFOS (perfluoroctaansulfonzuur, chemische formule), dat door 3M in Zwijndrecht (nabij Antwerpen) wordt geproduceerd. PFOS, dat zeer giftig is, is het belangrijkste ingrediënt van Scotchgard, een water- en vetafstotend, vlekwerend textieladditief. Scotchgard wordt gebruikt voor het reinigen van tapijten, bekleding en allerlei andere soorten textielmateriaal.
3M neemt geen voorzorgsmaatregelen voor de behandeling van zijn industrieel afval. Zij garanderen evenmin de veiligheid van de gezondheid van de omwonenden van hun fabriek. De gevolgen zijn zeer ernstig en de gezondheidsambtenaren en politici van deze regio zijn een laattijdig en ondoeltreffend onderzoek begonnen. Na een stillegging van enkele weken heeft 3M de productie hervat zonder enige informatie of mededeling te verstrekken over de genomen voorzorgsmaatregelen of verbeteringen in verband met PFAS
PFOS heeft de bodem, planten, het drinkwater en bijgevolg ook de mens verontreinigd. De concentratie van PFAS mag niet hoger zijn dan 1 microgram per 1 kg materiaal.
Het gebruik van PFAS in textiel
Door hun hydrofobe (waterafstotende), lipofobe (vet- en olieafstotende) en vuilafstotende eigenschappen, worden PFAS in veel kledingstukken gebruikt. Bijvoorbeeld:
1- PFASA’s en PFOSA’s: (perfluoralkaansulfonamide en perfluoroctaansulfonamide) beschermen kleding en oppervlakken tegen stof en werken als antistatisch middel op werkkleding (in gebieden waar ontploffingsgevaar bestaat).
2- PFAI (perfluoralkyljodide), dat tot de familie van de gefluoreerde telomeren behoort, is een antivlek- en waterafstotend middel. Wanneer het degradeert, verandert het in PFCA (perfluorcarbonzuur), een zeer gevaarlijke en blijvende stof in het milieu.
3- FTOH’s (fluor-telomeeralcoholen) zijn water- en olieafstotend. Zij zijn hydrofoob en lipofoob. Het zijn ook antikleefmiddelen. Ze komen voor in brandweerkleding en wintersportkleding.
4- PFCA’s (perfluoralkylcarboxylzuren) worden gebruikt tegen vlekken en voor het waterdicht maken.
5- PTFE (polytetrafluorethyleen), ook bekend als Teflon, is zeer waterdicht. Het wordt gebruikt in kogelvrije vesten en in sommige sportkleding.
6- PFBS (perfluoroctaansulfonzuur) wordt gebruikt als antistatisch en brandvertragend middel in brandweerkleding omdat het zeer goed bestand is tegen vuur en ontvlambare oplosmiddelen.
*https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8306913/
Vind hier dé gids voor duurzame regenjassen!
De gezondheidsgevolgen van PFAS
PFAS-stoffen zijn niet gemakkelijk biologisch afbreekbaar (ze zijn haast onverwoestbaar) en blijven jarenlang in de bodem en het water aanwezig. Ze circuleren snel door het milieu, waardoor het moeilijk is de verspreiding ervan in te dammen. Als rioolwater en/of chemisch afval (van deze stoffen of hun synthese) niet correct wordt behandeld in adequate rioolwaterzuiveringsinstallaties, komt het rechtstreeks in de bodem en in het grondwater terecht. Daardoor kunnen mensen aan de stoffen worden blootgesteld en aan schadelijke effecten komen te lijden. Volgens verschillende toxicologen kunnen PFAS ernstige gezondheidseffecten veroorzaken:
- Schildklierziekte
- Verhoogd cholesterolgehalte
- Aantasting van de lever
- Nierkanker
- Teelbalkanker
- Vertraagde ontwikkeling van de borstklier
- Laag geboortegewicht
- Miskramen
- Darmontsteking
De impact van afgedankte kleding
Tweedehands, gebruikte, gescheurde en/of vuile kleding wordt vaak naar Afrikaanse of Zuid-Amerikaanse landen (Accra in Ghana, Atacama in Chili…) gestuurd in de vorm van humanitaire hulp of in de vorm van overeenkomsten tussen corrupte lokale overheden en westerse multinationals die er alles aan doen en iedereen “omkopen” om van hun giftige en gevaarlijke afval af te komen. Zo stuurde een Italiaans bedrijf in 2020 74 containers vol giftig en radioactief afval (medische kleding, medische apparatuur en andere) naar Tunesië. (https://www.youtube.com/watch?v=FRfOg-cBHRk).
Het afval kwam rechtstreeks in de rivieren, de bergen of de zee terecht omdat er geen recyclingcentra of zuiveringsbassins zijn. Dit is een ramp voor de inwoners en het milieu. Landen die deze giftige “hulp” weigeren, kunnen rekenen op een of andere sanctie.
PFAS kunnen in het milieu terechtkomen bij de fabricage, het gebruik of de vernietiging van het materiaal. Net als de productieplaatsen voor fluorpolymeren en het gebruik van blusschuim, is de lozing van kleding in het milieu een belangrijke bron van luchtverontreiniging en vervuiling van planten en grondwater. Volgens het principe van de container-inhoud-reactie (diffusie en absorptie die omdraaien naar gelang van de concentratie) worden PFAS met een lange keten geabsorbeerd in de bodem en het sediment en hopen zij zich op in organische weefsels. Terwijl PFAS met een korte keten oplosbaar zijn in water en zeer mobiel zijn. Daardoor kunnen ze gemakkelijk voedingsmiddelen, oppervlakte- en grondwater en drinkwatervoorraden aantasten.
Elke maand worden tonnen kleding die PFAS bevatten, weggegooid. Vooral in Afrika, Zuid-Amerika en sommige Aziatische landen bestaat er een reëel gevaar. Controles, wetgeving en technologische middelen om dit industriële afval te behandelen zijn er bijna onbestaand. De (goedkope) arbeiders hebben geen handschoenen, maskers of beschermende brillen. Veel van deze landen kampen al met droogteproblemen en zelfs als er water is, is het vervuild.
In Europa blijkt uit analyses dat de verontreiniging van PFAS overal aanwezig is. Professor De Boer verklaart dat de lozingen van de fabrieken in de Rhône (in Frankrijk), een aanzienlijke hoeveelheid PFAS bevatten. Voor leidingwater: alle leidingwatermonsters uit de velden bij de Rhône overschrijden de norm (100 ng/l) voor de 20 geteste soorten PFAS. Meer dan 200.000 mensen zijn hierdoor getroffen. Van de bodemmonsters die in het stadium en de moestuin bij de fabriek zijn genomen, overschreden 5 PFAS de Nederlandse norm voor bodemkwaliteit.
In de luchtmonsters werden twee componenten in zeer grote hoeveelheden aangetroffen in vergelijking met de andere: 6:2 FTS en PFHA, gebruikt door bedrijven op het terrein.Voor professor De Boer is de conclusie duidelijk: “We kunnen concluderen dat het hele gebied waar de monsters zijn genomen, ernstig verontreinigd is met PFAS.”
*https://www.youtube.com/watch?v=lVcOxZZGrBc
*https://www.youtube.com/watch?v=8jVEFdX1zdc
*https://www.centreecotox.ch/media/195069/2020_pfos_fr.pdf
Hoe weet je of je kleren PFAS bevatten?
Waterdichte kleding beschermt ons tegen de regen, maar aan deze bescherming hangt een prijskaartje.
PFAS (vlek- en waterafstotend) kunnen aanwezig zijn in kleding en kinderproducten, ook in producten met het label “niet-giftig” en “groen”. Dat blijkt uit een recent Amerikaans onderzoek. De klant moet hiervan op de hoogte zijn:
- Laat u informeren, vooral bij de aankoop van outdoormateriaal (kampeertenten en rugzakken) en kies kleding die niet voorzien is van Gore-Tex of Teflon technologie.
- Pas op voor alle stoffen en kledingstukken met labels als: ‘waterdicht’, ‘vlekafstotend’ of ‘vuilafstotend’.
- Geef de voorkeur aan de aankoop van tweedehandskleding.
- Was nieuwe kleren voordat u ze draagt.
- Kies kleding met een korte ingrediëntenlijst, zonder “PFAS” of ” fluorhoudende ingrediënten” en kies gecertificeerd “Ecocert”.
- Gebruik zo eenvoudig mogelijke schoonmaak- en onderhoudsproducten: zoals witte azijn en natriumbicarbonaat.
- De beste manier om te weten te komen of uw kledingstuk PFAS-vrij is, is door de website van uw merkproduct te raadplegen. Als er geen informatie beschikbaar is, neem dan contact op met de klantenservice. Laat u niet misleiden door etiketten of beloftes dat een product “PFOA-vrij” of “PFOS-vrij” is.
We moeten ons inspannen om te weten wat we voor onszelf en onze kinderen kopen door artikelen te lezen die door experts in de kledingindustrie worden geschreven, zoals ECOTEXTILE News. De specialisten op het gebied van chemicaliënbeheer: Bluesign, ZDHC en Oeko-Tex hebben allen bevestigd dat zij het gebruik van PFAS geleidelijk willen uitfaseren.
Een coalitie van milieugroeperingen drong er onlangs bij Bluesign, ZDHC en Oeko-Tex op aan om “snel alle certificeringen aan te passen om het gebruik van alle PFAS-verbindingen bij de vervaardiging van producten te verbieden”.
Duitsland, Nederland, Zweden, Denemarken en Noorwegen hebben formeel aangekondigd dat ze van plan zijn een voorstel voor een beperking van het gebruik van PFAS in willen dienen bij het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA). Dit is een belangrijke stap in de richting van een Europees verbod op PFAS. Er zijn verordeningen die PFAS bij de productie van kleding verbieden, maar desondanks zullen fabrikanten ze blijven gebruiken en zien we reclames voor meer ademende t‑shirts, waterdichte jassen en schoenen, van sporters en zangers op TV.
Sommige onderzoekers suggereren dat het gebruik van PFAS in waterafstotende kleding te ver gaat. Volgens hen kunnen vergelijkbare prestaties worden bereikt door specifieke (minder giftige) afwerkingen op basis van siliconen en koolwaterstoffen te gebruiken.
*https://www.nrdc.org/stories/f…
*https://www.youtube.com/watch?v=lVcOxZZGrBc
Vind een ecologisch verantwoorde regenjas
Op zoek naar een milieuvriendelijke regenjas? Lees onze gids voor duurzame regenkleding.
