De evolutie van linnen: Van oude tradities tot moderne mode 

Lin­nen is een veel­zij­di­ge en tijd­lo­ze stof met een rij­ke geschie­de­nis die dui­zen­den jaren terug­gaat. Van zijn eeu­wen­ou­de oor­sprong tot zijn pro­mi­nen­te rol in de heden­daag­se mode-indu­strie, heeft lin­nen zijn onge­ë­ve­naar­de posi­tie als luxu­eus en geliefd tex­tiel behou­den. Laten we eens dui­ken in de his­to­ri­sche oor­sprong, de waar­de en de blij­ven­de rele­van­tie van lin­nen in de heden­daag­se mode-industrie.

Een eeuwenoud textiel

Het ver­haal van lin­nen begint in de oud­heid, waar­bij het bewijs van vlas al meer dan 10.000 jaar oud is. 

Vol­gens Syl­vie De Cos­ter, con­ser­va­tor van het Kort­rijk­se Textuur‑, Vlas- en Tex­tiel­mu­se­um, wer­den de oud­ste vlas­ve­zels gevon­den in de Dzud­zu­a­na-grot (Kau­k­asus) en zijn ze 32.000 jaar oud, meer dan 20.000 jaar voor de ont­wik­ke­ling van de land­bouw. Het oud­ste stuk lin­nen komt uit Tur­kije en werd 9.000 jaar gele­den gewe­ven, 3.000 jaar voor­dat men­sen wol­len kle­ding begon­nen te dragen.

Tal­rij­ke mythen en ver­ha­len uit de hele wereld tonen de die­pe cul­tu­re­le bete­ke­nis van lin­nen in de oud­heid. Deze ver­ha­len zijn diep ver­we­ven met de zoek­tocht van de mens­heid naar zin­ge­ving en de pogin­gen om de com­plexi­teit van ons bestaan te ont­ra­fe­len. Lin­nen, afkom­stig van de vlas­plant, werd ver­bouwd in oude bescha­vin­gen, waar­on­der Egyp­te, Meso­po­ta­mië en Chi­na. Voor­al de oude Egyp­te­na­ren had­den veel oog voor lin­nen en gebruik­ten het op gro­te schaal voor kle­ding, lijk­wa­den en zelfs als betaalmiddel.

Mythologie en folklore

Het Oude Egypte

De prach­ti­ge ver­ha­len over lin­nen date­ren al van eeu­wen gele­den. De oude Egyp­te­na­ren geloof­den dat de godin Isis hen de kunst van het vlas spin­nen tot lin­nen draad leer­de, ter­wijl Tay­et de Egyp­ti­sche godin van het weven was. Zij werd ook geas­so­ci­eerd met het mum­mi­fi­ca­tie­pro­ces; haar naam zou afkom­stig zijn van het Egyp­ti­sche woord voor lijk­wa­de. Men zegt dat ze ook het gor­dijn weef­de dat bij de ingang van de bal­se­mings­tent hing.

Door deze asso­ci­a­ties werd Tay­et gel­inkt aan het lin­nen ver­band dat gebruikt werd om de gemum­mi­fi­ceer­de res­ten van fara­o’s te bedek­ken en om ver­won­din­gen te bescher­men en te bedek­ken. Zo werd ze ook de godin van zui­ver­heid en rein­heid. Van­daar dat lin­nen werd beschouwd als een hei­li­ge stof die werd geas­so­ci­eerd met zui­ver­heid en weder­ge­boor­te en zodoen­de werd gebruikt in mum­mi­fi­ca­tie­ri­tu­e­len. Het werd gebruikt om de licha­men van over­le­de­nen in te wik­ke­len, als sym­bool voor de ver­nieu­wing en het behoud van leven. De asso­ci­a­tie met zui­ver­heid en recht­scha­pen­heid kan ook wor­den terug­ge­von­den in het chris­ten­dom en het Oude Tes­ta­ment, waar lin­nen als voor­beeld dien­de voor de stof die werd gebruikt om het lichaam van Jezus Chris­tus in te wikkelen.

Het Oude Griekenland

In de Griek­se mytho­lo­gie wordt het ver­haal van Pene­lo­pe, de vrouw van Odys­seus, vaak geas­so­ci­eerd met lin­nen. Pene­lo­pe staat bekend om haar loy­a­li­teit en vin­ding­rijk­heid tij­dens de lan­ge afwe­zig­heid van Odys­seus. Over­dag weef­de ze een lijk­wa­de voor Odys­seus en ​‘s nachts wik­kel­de ze die af om haar tal­rij­ke vrij­ers te ver­tra­gen. Dit ver­haal sym­bo­li­seert de vin­ding­rijk­heid en het geduld van het weven van linnen.

Als domi­nan­te stof in het oude Grie­ken­land werd het zelfs gebruikt in har­nas­sen, linot­ho­rax genaamd. Het pant­ser werd gemaakt door ver­schil­len­de lagen lin­nen te lami­ne­ren met een­vou­di­ge lijm gemaakt van vlas­za­den of konij­nen­hui­den. Het was uit­zon­der­lijk sterk, wat arche­o­lo­gen met behulp van gron­di­ge onder­zoe­ken heb­ben aan­ge­toond. Arche­o­lo­gen gelo­ven dat de linot­ho­rax bestand zou zijn geweest tegen de wapens die ten tij­de van Alexan­der de Gro­te in de strijd wer­den gebruikt.

Europese folklore

In de Noor­se mytho­lo­gie wordt lin­nen geas­so­ci­eerd met de godin Frigg, de vrouw van Odin en konin­gin van Asgard. Frigg stond bekend om haar vaar­dig­he­den op het gebied van spin­nen en weven. Men geloof­de dat ze de wol­ken weef­de van vlas­ve­zels en deze gebruik­te om de hemel te cre­ë­ren. Lin­nen was dus ver­bon­den met het hemel­se rijk en de schep­pings­kracht. In de Kel­ti­sche fol­klo­re werd ook geloofd dat lin­nen bescher­men­de en magi­sche eigen­schap­pen bezat. Het werd vaak gebruikt in ritu­e­len en cere­mo­nies om zui­ver­heid en spi­ri­tu­a­li­teit te sym­bo­li­se­ren. Lin­nen kle­ding­stuk­ken wer­den beschouwd als krach­ti­ge talis­man­nen die boze gees­ten kon­den afwe­ren en geluk kon­den brengen.

De eer­bied voor lin­nen in deze ver­ha­len weer­spie­gelt het his­to­ri­sche belang van de stof die ver­we­ven is in het net­werk van oude cul­tu­ren en geloofs­over­tui­gin­gen. De asso­ci­a­tie met zui­ver­heid, bescher­ming en god­de­lijk vak­man­schap is van­daag de dag nog steeds gangbaar.

De vezels zijn afkom­stig van de vlas­plant en maken het tot een van de oud­ste beken­de tex­tiel­soor­ten gemaakt van een natuur­lij­ke plant. De sterk­te, duur­zaam­heid en het ade­men­de ver­mo­gen maken het een ide­a­le stof­keu­ze in war­me­re en voch­ti­ge kli­ma­ten. De vocht­af­voe­ren­de eigen­schap­pen en lucht­stroom hou­den het lichaam koel.

Linnen en katoen: de opkomst van grote rijken

De introductie van katoen

De lin­nen­in­du­strie heeft een belang­rij­ke stem­pel gedrukt op lan­den en hun cul­tu­ren, waar­on­der Bel­gië, Duits­land en Neder­land. Oost-Euro­pe­se lan­den zoals Polen, Litou­wen, Let­land en Est­land heb­ben een­zelf­de invloed gehad. Lin­nen was een cru­ci­aal han­dels­goed en bracht wel­vaart en revo­lu­ti­o­nai­re expan­sie, waar­door dor­pen trans­for­meer­den tot ste­de­lij­ke cen­tra en koop­lie­den en han­de­laars uit heel Euro­pa wer­den aangetrokken.

De pro­duc­tie van lin­nen in Bel­gië bevor­der­de de eco­no­mi­sche groei en beïn­vloed­de de artis­tie­ke en cul­tu­re­le tra­di­ties van de regio. De gede­cen­tra­li­seer­de pro­duc­tie van lin­nen vóór de komst van de indu­stri­a­li­sa­tie onder­steun­de de plat­te­lands­eco­no­mie­ën fun­da­men­teel. De pro­duc­tie droeg bij tot het cul­tu­re­le erf­goed via tra­di­ti­o­ne­le weef­tech­nie­ken, bor­duur­stij­len en regi­o­na­le textieltradities. 

“Van­af de 13^e eeuw vorm­de vlas het hart van de land­bouw­eco­no­mie van het hele graaf­schap Vlaan­de­ren, het fun­da­ment van de samen­le­ving en cul­tuur. Onze voor­ou­ders zou­den het onbe­grij­pe­lijk vin­den dat de mees­ten van ons nog nooit een vlas­veld heb­ben gezien of ook maar enig idee heb­ben hoe een vlas­plant eruit ziet,” zegt Syl­vie De Cos­ter, con­ser­va­tor van het Kort­rijk­se Tex­tuur­mu­se­um.

Vlaams lin­nen ver­o­ver­de een wereld­wij­de klan­ten­kring, met Span­je als groot­ste afne­mer. Luxe stof­fen zoals damast waren immens popu­lair onder de adel en de bour­geoi­sie, ter­wijl de tot slaaf gemaak­ten van de Nieu­we Wereld een­vou­di­ge lin­nen stof­fen droegen.

Hoe­wel het belang van lin­nen door de geschie­de­nis heen bleef bestaan, ken­de de popu­la­ri­teit ervan door de eeu­wen heen schom­me­lin­gen. Met de intro­duc­tie van katoen en de wereld­wij­de beschik­baar­heid en dis­tri­bu­tie ervan, ver­scho­ven de con­su­men­ten­voor­keu­ren en tex­tiel­pro­duc­tie. Dit had een diep­gaan­de invloed op de lin­nen­pro­duc­tie en cul­tu­re­le context.

Van huisnijverheid tot industrialisatie

Katoen was aan­zien­lijk min­der arbeids­in­ten­sief om te pro­du­ce­ren dan lin­nen. De mecha­ni­sa­tie van de katoen­pro­duc­tie met de intro­duc­tie van de katoen­weef­ge­touw tij­dens de Indu­stri­ë­le Revo­lu­tie in de 18^e eeuw ver­snel­de de beschik­baar­heid en betaal­baar­heid van katoen nog ver­der. Katoen ver­an­der­de van een huis­nij­ver­heid in een super­ef­fi­ci­ënt geïn­du­stri­a­li­seerd pro­duc­tie­pro­ces. Katoe­nen stof­fen had­den ook ande­re eigen­schap­pen dan lin­nen. Ter­wijl lin­nen bekend staat om zijn fris­heid en ade­mend ver­mo­gen, is katoen zach­ter, soe­pe­ler en wordt het vaak als com­for­ta­be­ler ervaren.

Boven­dien flo­reer­de de katoen­teelt in regi­o’s met een gun­stig kli­maat en bodemom­stan­dig­he­den, zoals het Ame­ri­kaan­se zui­den. Dit leid­de tot groot­scha­li­ge katoen­plan­ta­ges en een toe­na­me van de katoen­pro­duc­tie. Katoen werd ver­vol­gens toe­gan­ke­lij­ker en betaal­baar­der voor con­su­men­ten. Er wordt beweerd dat katoen, als zeer poli­tie­ke plant, het kapi­ta­lis­me heeft gevormd en de mon­di­a­le machts­struc­tu­ren heeft bepaald tot wat ze nu zijn. De his­to­ri­cus Sven Bec­kert beschrijft hoe een wereld­wijd katoen­im­pe­ri­um opdook als de cen­tra­le his­to­ri­sche oor­zaak van de moder­ne kapi­ta­lis­ti­sche wereld­eco­no­mie, aan­ge­dre­ven door sla­ver­nij en kolonisatie.

Naar­ma­te katoen popu­lair­der werd, stond lin­nen voor de uit­da­ging om zijn markt­aan­deel te behou­den. De arbeids­in­ten­sie­ve aard van de lin­nen­pro­duc­tie ver­eis­te tijd­ro­ven­de pro­ces­sen zoals het ver­bou­wen van vlas, roten, dro­gen, spin­nen en weven. De vele stap­pen die nodig waren, maak­ten het eind­pro­duct duur­der dan katoen. Daar­om bleef lin­nen geas­so­ci­eerd wor­den met luxe en kle­ding van hoge kwa­li­teit. Maar het werd min­der toe­gan­ke­lijk voor de mas­sa door de beschik­baar­heid en betaal­baar­heid van katoen.

Revival van een oude en zeldzame stof

Het is ech­ter belang­rijk om te weten dat, hoe­wel lin­nen zijn posi­tie als stan­daard­stof heeft ver­lo­ren, het zijn niche heeft behou­den en nog steeds gebruikt wordt voor spe­ci­fie­ke toe­pas­sin­gen. De laat­ste jaren, met de groei­en­de inte­res­se in duur­zaam en mili­eu­vrien­de­lijk tex­tiel, heeft lin­nen een her­op­le­ving gehad. De natuur­lij­ke en her­nieuw­ba­re kwa­li­tei­ten en het toe­ge­no­men bewust­zijn van de voor­de­len voor het mili­eu heb­ben geleid tot een revi­val van lin­nen in de mode-indu­strie. Dank­zij deze her­op­le­ving heeft lin­nen een deel van zijn belang en popu­la­ri­teit op de markt her­won­nen. Toch ver­te­gen­woor­digt lin­nen wereld­wijd min­der dan 1% van het tex­tiel­ge­bruik.

Nu eco­lo­gisch bewust­zijn en ethi­sche mode steeds belang­rij­ker wor­den, is lin­nen een popu­lai­re stof gewor­den. Het is bio­lo­gisch afbreek­baar, her­nieuw­baar en ver­eist aan­zien­lijk min­der grond­stof­fen dan ande­re tex­tiel­soor­ten. De hypo­al­ler­ge­ne en anti­bac­te­ri­ë­le eigen­schap­pen hel­pen ook om de opho­ping van aller­ge­nen zoals huis­stof­mijt tegen te gaan. Dit maakt het een geschik­te stof voor men­sen met een gevoe­li­ge huid of allergieën.

In ver­ge­lij­king met katoen heeft vlas wei­nig tot geen water of pes­ti­ci­den nodig, waar­door het een mili­eu­vrien­de­lijk alter­na­tief is. 

Boven­dien is lin­nen een zero-was­te vezel in pro­duc­tie, omdat alle delen van de vlas­plant kun­nen wor­den gebruikt. 

“Elk deel van de plant wordt gebruikt: de vezels voor tex­tiel, de zaden voor lijn­zaad­olie (gebruikt in voe­ding, cos­me­ti­ca, verf, ver­nis, lino­le­um, vee­voer), of de sche­ven (hout­ach­ti­ge delen) als strooi­sel in die­ren­stal­len of in bouw­ma­te­ri­a­len,” zegt con­ser­va­tor Syl­vie De Coster. 

Om de sche­ven te pro­mo­ten en het publiek te infor­me­ren over hun veel­zij­dig­heid, lan­ceer­de Tex­tu­re, het Muse­um voor Vlas en Tex­tiel, onlangs een video­cam­pag­ne over een vier­tal manie­ren waar­op de sche­ven wor­den gebruikt, die vaak wor­den gezien als een bij­pro­duct van de vezel, maar een enorm poten­ti­eel hebben.

Tot op heden wordt lin­nen nog steeds beschouwd als een arbeids­in­ten­sie­ve stof. De ver­wer­king van vlas­ve­zels tot lin­nen bestaat uit ver­schil­len­de stap­pen die vak­man­schap en aan­dacht voor detail vereisen.

Linnen: van zaadjes tot stof

Duurzaamheid bepaalt de inspannende verwerking van vlas

De pro­duc­tie van lin­nen begint met het ver­bou­wen van vlas­plan­ten. Vlas ver­eist spe­ci­fie­ke bodemom­stan­dig­he­den en een nauw­keu­rig oogst­pro­ces. Zodra de vlas­plan­ten zijn geoogst, onder­gaan ze een pro­ces dat roten wordt genoemd. De bui­ten­ste sten­gels wor­den in water geweekt om de pec­ti­ne af te bre­ken die de vezels bij elkaar houdt. Dit pro­ces kan wor­den uit­ge­voerd door mid­del van dauw­ro­ten (waar­bij het vlas op het veld blijft lig­gen) of water­ro­ten (waar­bij het vlas in water wordt onder­ge­dom­peld). Bei­de metho­den ver­ei­sen con­tro­le en de juis­te timing om de gewens­te kwa­li­teit vezels te krijgen.

Daar­na wor­den de vlas­sten­gels gedroogd en ver­vol­gens gedorst, waar­bij de vlas­ve­zels van het stro wor­den geschei­den. Het dor­sen kan mecha­nisch of hand­ma­tig gebeu­ren en vergt exper­ti­se om ervoor te zor­gen dat de vezels intact blijven.

Zodra de vezels zijn geschei­den, onder­gaan ze een pro­ces dat zwin­ge­len wordt genoemd, waar­bij het stro en de hout­ach­ti­ge delen wor­den ver­wij­derd. Dit wordt gevolgd door kam­men of har­ken, waar­bij de vezels ver­der wor­den ver­fijnd en recht­ge­trok­ken en over­ge­ble­ven onzui­ver­he­den wor­den verwijderd.

De laat­ste stap in de lin­nen­pro­duc­tie is het spin­nen en weven van de vezels tot stof. Lin­nen­ga­ren wordt meest­al gespon­nen met behulp van een tech­niek die nat spin­nen wordt genoemd. Hier­bij wordt vocht aan de dra­den toe­ge­voegd om ze buig­za­mer te maken. Het weven van lin­nen stof ver­eist gespe­ci­a­li­seer­de weef­ge­tou­wen en bekwa­me wevers om de gewens­te patro­nen en tex­tu­ren te creëren.

De waarde van vakmanschap

De arbeids­in­ten­sie­ve aard van de lin­nen­pro­duc­tie is te wij­ten aan de com­plexi­teit van deze pro­ces­sen en de nauw­ge­zet­te aan­dacht die in elke fase ver­eist is. Hoe­wel de tech­no­lo­gi­sche voor­uit­gang bepaal­de aspec­ten van de lin­nen­pro­duc­tie effi­ci­ën­ter heeft gemaakt, blij­ven veel stap­pen tijd­ro­vend en ver­ei­sen ze exper­ti­se om de kwa­li­teit en inte­gri­teit van de stof te garanderen.

Het is opmer­ke­lijk dat de com­plexi­teit van de lin­nen­pro­duc­tie bij­draagt aan de appre­ci­a­tie van de waar­de en het vak­man­schap. De aan­dacht voor detail en de hand­ge­maak­te afwer­king van lin­nen stof­fen dra­gen vaak bij aan hun aan­trek­kings­kracht, waar­door lin­nen een ster­ke posi­tie inneemt als exclu­sief tex­tiel in de mode-industrie.

Linnen: een regeneratieve vezel

Als stof heeft lin­nen een groot poten­ti­eel tegen de ach­ter­grond van de kli­maat­cri­sis van­we­ge zijn mili­eu­vrien­de­lij­ke en duur­za­me eigen­schap­pen. Het is een bio­lo­gisch afbreek­ba­re stof die op natuur­lij­ke wij­ze kan ont­bin­den zon­der scha­de­lij­ke rest­stof­fen ach­ter te laten. Deze eigen­schap is cru­ci­aal om het pro­bleem van tex­tiel­af­val aan te pak­ken. Boven­dien is lin­nen zeer slijt­vast: kle­ding­stuk­ken gaan vaak vele jaren mee, waar­door ze min­der vaak ver­van­gen hoe­ven te wor­den. Dit draagt bij aan een duur­za­mer en cir­cu­lair mode­sys­teem.

Vlas­plan­ten kun­nen zich ook rela­tief goed aan­pas­sen aan ver­schil­len­de kli­maat­om­stan­dig­he­den. Het ver­mo­gen om te gedij­en in koe­le­re kli­ma­ten maakt het een geschikt alter­na­tief voor gebie­den waar de katoen­teelt las­tig is. Het heeft min­der irri­ga­tie nodig en kan daar­om groei­en in regi­o’s die water­schaars­te ken­nen. Dit ver­sterkt de levens­vat­baar­heid en het belang ervan met de ver­slech­te­ren­de klimaatcrisis.

Vlas: een antwoord op de klimaatcrisis?

De rege­ne­ra­tie­ve voor­de­len van vlas zijn enorm. Vlas­plan­ten kun­nen tij­dens hun groei kool­di­oxi­de uit de atmos­feer opslaan. Vol­gens de Euro­pe­se Con­fe­de­ra­tie van Vlas en Hen­nep kan een hec­ta­re vlas elk jaar 3,7 ton CO2 opslaan. Het feit dat er tech­nisch gezien geen pes­ti­ci­den of mest­stof­fen nodig zijn, draagt onver­mij­de­lijk bij aan gezon­de­re eco­sys­te­men en ver­min­dert het risi­co op bloot­stel­ling aan che­mi­sche stof­fen voor boe­ren en de omwonenden. 

Boven­dien bevor­dert het de gezond­heid van de bodem dank­zij het die­pe wor­tel­stel­sel, dat bodem­ero­sie tegen­gaat en de bodem­struc­tuur ver­be­tert. De teelt van vlas onder­steunt ook de bio­di­ver­si­teit door­dat het een habi­tat biedt voor nut­ti­ge insec­ten en wil­de dieren.

Als natuur­lij­ke vezel kan lin­nen bij­dra­gen aan kool­stof­neu­tra­li­teit of zelfs kool­stof­ne­ga­ti­vi­teit wan­neer de hele levens­cy­clus van de stof in beschou­wing wordt geno­men. Boven­dien is lin­nen meer dan alleen geschikt voor kle­ding. Het kan wor­den gebruikt in woon­tex­tiel, bekle­ding en ande­re inte­ri­eur­toe­pas­sin­gen. Door lin­nen in ver­schil­len­de pro­duc­ten te ver­wer­ken, kun­nen de duur­zaam­heids­voor­de­len van de stof zich ver­der uit­brei­den bui­ten de mode, zoals vee­voer, bouw­ma­te­ri­a­len, zeep en voe­dings­mid­de­len. Dit ver­min­dert de tota­le eco­lo­gi­sche voet­af­druk van meer­de­re industrieën.

Maar uit­ein­de­lijk bepa­len de pro­duc­tie­me­tho­den de duur­za­me eigen­schap­pen, bij­voor­beeld of het dauw­ge­root of che­misch geroot is. Met ande­re woor­den, tra­di­ti­o­ne­le pro­duc­tie­prak­tij­ken zijn uit­ein­de­lijk mili­eu­vrien­de­lij­ker, maar ver­ei­sen bekwa­me arbei­ders en geduld. Effi­ci­ën­tie en snel­heid heb­ben een eco­lo­gisch prijs­kaart­je dat op de lan­ge ter­mijn veel duur­der is.

Boven­dien ​“dwin­gen de toe­ne­men­de hete en dro­ge zomers in heel Euro­pa de vlas­te­lers om te expe­ri­men­te­ren met win­ter­vlas en hen­nep om het risi­co op mis­luk­king van de oogst te beper­ken,” zegt Syl­vie De Cos­ter, con­ser­va­tor van het Muse­um van Vlas en Tex­tiel in Kortrijk.

Handelsmerken om erfgoed te beschermen

De eco­lo­gi­sche voor­de­len heb­ben ook recht­streeks invloed op dege­nen die de plant en de vezel telen en ver­wer­ken. Door­dat de vlas­teelt min­der afhan­ke­lijk is van pes­ti­ci­den en che­mi­ca­li­ën, wor­den de arbei­ders aan min­der scha­de­lij­ke stof­fen bloot­ge­steld. Dank­zij de afhan­ke­lijk­heid van hand­ma­ti­ge pro­duc­tie kan vlas ook eco­no­mi­sche kan­sen bie­den, met name in plat­te­lands- en landbouwgemeenschappen.

De lin­nen­pro­duc­tie houdt dus direct tra­di­ti­o­neel vak­man­schap en vaar­dig­he­den in stand, waar­door het oude cul­tu­re­le erf­goed van gemeen­schap­pen behou­den blijft en loka­le tra­di­ties en ken­nis in stand wor­den gehouden.

De Euro­pe­se Con­fe­de­ra­tie van Vlas en Hen­nep (CELC) werd opge­richt om het bewust­zijn te ver­gro­ten en Euro­pees lin­nen te pro­mo­ten. Deze orga­ni­sa­tie bracht het gere­gi­streer­de han­dels­merk MAS­TERS OF LINEN voort. Dit han­dels­merk staat voor uit­mun­tend lin­nen dat 100% Made in EURO­PE is, van veld tot garen tot stof.

Linnen: een middel om lokale economieën nieuw leven in te blazen

Het mees­te vlas voor de vezel­pro­duc­tie wordt nog steeds in West-Euro­pa gepro­du­ceerd, met name in Bel­gië en Frank­rijk. Alleen al in Bel­gië zijn er meer dan 3.300 vlas­vel­den in kaart gebracht door Tex­tu­re, het Muse­um voor Vlas en Tex­tiel, en ze kun­nen zelfs onli­ne wor­den beke­ken. De mees­te vezels gaan ech­ter naar Chi­na of India voor tex­tiel­ver­wer­king, maar ook naar Polen en Ita­lië. De lage arbeids­kos­ten, geschool­de arbei­ders en ultra­mo­der­ne machi­nes in Chi­na en India maken hen tot de belang­rijk­ste lin­nen­pro­du­cen­ten. Meer dan 70% van al het lin­nen wordt gebruikt voor de pro­duc­tie van kleding.

Lin­nen heeft de Euro­pe­se cul­tu­ren en gemeen­schap­pen sterk gevormd en de cru­ci­a­le his­to­ri­sche rol van lin­nen en de afhan­ke­lijk­heid van ken­nis­over­dracht tus­sen gene­ra­ties wor­den opnieuw geka­derd. Gelo­ka­li­seer­de pro­jec­ten plaat­sen deze his­to­ri­sche vezel en eeu­wen­ou­de tra­di­ties in een moder­ne context.

The Linen Project

In Neder­land onder­zoekt en werkt het Neder­land­se The Linen Pro­ject aan het her­ac­ti­ve­ren van de eco­no­mi­sche levens­vat­baar­heid van klein­scha­li­ge, loka­le vlas­teelt en lin­nen­pro­duc­tie.

Het pro­ject richt zich voor­al op gemeen­schaps­vor­ming en het nieuw leven inbla­zen van de loka­le lin­ne­n­eco­no­mie. Hun Sha­red Ste­wards­hip-gemeen­schap, die begin 2020 via een open oproep door The Linen Pro­ject werd opge­zet, houdt zich inten­sief bezig met de prak­ti­sche aan­pak van het col­lec­tief cul­ti­ve­ren van tex­tiel, objec­ten en kle­ding­stuk­ken van­uit de kiem. Ze omar­men het prin­ci­pe van gemeen­schap en komen samen om een nieuw eco­no­misch, soci­aal en cul­tu­reel para­dig­ma te smeden.

Het hele jaar door ver­zor­gen de Linen Ste­wards, als een ver­e­nig­de groep, de groei van vlas, ver­za­me­len ze de oogst en ver­wer­ken ze de vezels. Ze gebrui­ken hand­ma­ti­ge tech­nie­ken om lin­nen garens te spin­nen, vak­kun­dig tex­tiel te brei­en of te weven en ver­schil­len­de voor­wer­pen vorm te geven, om uit­ein­de­lijk unie­ke stuk­ken voor per­soon­lijk gebruik te maken. Elke stap van deze pro­ces­sen wordt bewust met de hand uit­ge­voerd. Bin­nen de gemeen­schap heerst gedeeld beheer­der­schap, waar­door de leden de zeg­gen­schap heb­ben om beslis­sin­gen te nemen over het wel­zijn van alle men­sen en orga­ni­sa­ties die bij hun acti­vi­tei­ten betrok­ken zijn.

lokaltextil

In Leip­zig, Duits­land, han­teert lokaltex­til vlas en lin­nen als edu­ca­tief en cul­tu­reel medi­um om com­plexe inhoud over te bren­gen. Het net­werk werkt samen met weten­schap­pers die nieu­we moge­lijk­he­den voor vezel­af­braak laten zien. 

Het onder­werp krijgt de nodi­ge dimen­sie en com­plexi­teit door samen­wer­king met kun­ste­naars, ont­wer­pers, ambachts­lie­den en vrou­wen. In samen­wer­king met cul­tu­re­le en edu­ca­tie­ve instel­lin­gen intro­du­ceer­de lokaltex­til de lin­nen­teelt op een stuk grond in de bin­nen­stad van Leip­zig en nodig­de daar­bij het gro­te publiek uit om deel te nemen door mid­del van obser­va­tie en discussie.

Het vol­le­di­ge pro­ces van zaad­je tot tex­tiel wordt uit­ge­voerd door mid­del van acti­ve­ring, aan­spo­ring en de empo­wer­ment tot zelf­stan­dig expe­ri­men­te­ren. Deze inclu­sie­ve en gelo­ka­li­seer­de pro­jec­ten stel­len ieder­een in staat om te ont­dek­ken waar kle­ding en tex­tiel, die zo van­zelf­spre­kend lij­ken, van­daan komen. In dit geval cre­ëer­den 45 zes­de­klas­sers en hun leer­krach­ten een vlas­veld voor hun school­ge­bouw om te obser­ve­ren en zo begrip en zelf­red­zaam­heid te bevorderen.

Voor lokaltex­til is de ont­wik­ke­ling het doel en zijn de opge­da­ne erva­rin­gen een esthe­tisch onder­zoek, dat hope­lijk leidt tot bewust­wor­ding in dat de indu­strie van het feit dat het wel­licht ver­stan­di­ger zou zijn om meer kli­maat­cri­sis­be­sten­di­ge gewas­sen zoals lin­nen te verbouwen.

Vlas: een symbool van herstel van de aarde

Nu de mens­heid gecon­fron­teerd wordt met de schei­ding van de natuur­lij­ke wereld en zijn posi­ti­o­ne­ring als soort, kan vlas fun­ge­ren als kata­ly­sa­tor en her­stel­len­de plant. Het kan onze band met de aar­de, haar bewo­ners en met elkaar nieuw leven inbla­zen. Het pro­ces om lin­nen te maken was een coö­pe­ra­tief pro­ces. Het ver­eis­te vele han­den, ver­schil­len­de vaar­dig­he­den, erva­ring en bevor­der­de de cohe­sie van de gemeen­schap en col­lec­ti­vi­teit in plaats van individualisering.

Een case­stu­dy over de hand­weef­in­du­strie in Sri Lanka bena­druk­te dat de ambach­te­lij­ke prak­tijk van het weven op weef­ge­tou­wen een van de poten­ti­ë­le wegen is naar duur­zaam­heid bin­nen de mode-indu­strie. Hand­werk bevor­dert van natu­re fair tra­de prin­ci­pes en zero-was­te prak­tij­ken door waar­de opnieuw te bepa­len door het cre­a­tie­ve pro­ces te inte­gre­ren in de waardeketen.

Gezien de uit­da­gin­gen is het ver­ster­ken van loka­le eco­no­mie­ën essen­ti­eel voor het berei­ken van eco­no­mi­sche en spi­ri­tu­e­le veer­kracht. Het maakt een ver­schui­ving moge­lijk van mon­di­aal geo­ri­ën­teer­de eco­no­mie­ën naar plaats­ge­bon­den acti­vi­tei­ten op men­se­lij­ke schaal, waar­bij tege­lij­ker­tijd onze hui­di­ge cri­ses wor­den aan­ge­pakt. Natuur­lijk, bio­lo­gisch afbreek­baar tex­tiel zoals lin­nen kan een rege­ne­ra­tie­ve weg banen. Lin­nen kan een voor­uit­blik bie­den op hoe een ambach­te­lij­ke en aard­ge­rich­te mode-indu­strie eruit zou kun­nen zien.