Een gids voor ethische en fairtrade juwelen

Ben je op zoek naar nieuwe oorbellen, een halsketting, een sierlijke broche voor jezelf of als cadeau? Een goud of zilveren juweel om je geliefde te verrassen voor kerst, valentijn of een verjaardag? Net zoals bij kleren is het ook bij juwelen belangrijk om bewust te shoppen. Weet jij waar het goud, zilver en diamanten in je juwelen vandaan komen? Weet je hoe je een duurzaam juweel kan herkennen? COSH! zoekt het voor je uit.

Goud & zilver

West-Europa recycleert goud en zilver

Wist je dat het grootste deel van het beschikbare goud en zilver in West-Europa afkomstig is van gerecyclede sieraden die al generaties lang worden hergebruikt? Hierdoor wordt er geen nieuwe vervuiling veroorzaakt door goudwinning. Het juweel dat je overweegt, kan dus wellicht gerecycled goud bevatten, zelfs als je je daar niet van bewust bent.

In 2009 kwam maar liefst 42% van ‘s werelds totale goudvoorraad uit gerecycled goud, en sindsdien is dit percentage alleen maar gestegen. Deze toename werd mede aangewakkerd door de financiële bankencrisis van 2009 – 2010, waarbij goud zijn waarde behield in tegenstelling tot spaarrekeningen. Veel families verkochten juwelen die al generaties lang waren doorgegeven, en er werd in die periode maar liefst 100.000 ton goud uit erfenissen verzameld. Dit is opmerkelijk, gezien het feit dat tegenwoordig slechts 3.000 ton goud per jaar wordt gebruikt.

Umicore is één van de grootste recyclageparken voor edelmetalen ter wereld. De transitie naar een circulaire economie voor grondstoffen is cruciaal om de uitputting van het milieu tegen te gaan. Verwerking van sieraden in West-Europa kan zorgen voor gunstige arbeidsomstandigheden, maar dat geldt niet overal ter wereld.

Wat is de milieu impact van het ontginnen van edele metalen?

Het Paradox: Hedendaagse sieraden zijn puur, maar is goudwinning kapitalistische absurditeit?

Hoewel er wereldwijd 250.000 ton goud in de kluizen van welvarende families, bedrijven en banken ligt opgeslagen, blijven mijnbouwactiviteiten doorgaan en mijnbouwers delven. Hedendaagse mijnbouw draagt niets bij aan de culturele betekenis van sieraden als geschenk of statussymbool. Het delven is helemaal zinloos en een kapitalistische absurditeit.

Grootschalige goudwinning in enorme open mijnen staat bekend als een van de meest vervuilende activiteiten ter wereld. Goud heeft naast juwelen ook zijn toepassingen in elektronica zoals mobiele telefoons en laptops. Maar hoe wordt dit kostbare metaal eigenlijk gewonnen? Goud en zilver zijn aanwezig in de aardkorst, ingesloten in ertsen. Deze mijnbouwactiviteiten eisen vaak kostbare bossen en unieke natuurgebieden op. Soms zorgt weersinvloeden ervoor dat het erts afbreekt en het goud met regenwater wordt weggevoerd, wat gemakkelijk te winnen is als het zich ophoopt in rivieren. Maar het merendeel van het goud en zilver zit vast in deze ertsen en moet met chemische processen worden geëxtraheerd, vaak met behulp van het giftige cyaankali om het goud op te lossen.

Bij traditionele goudwinning, zelfs voor de productie van slechts één trouwring, wordt gemiddeld 20 ton gevaarlijk mijnafval geproduceerd. Dit proces resulteert ook in het vrijkomen van andere giftige metalen zoals lood en kwik uit het erts. Vanwege problemen met opslagruimte of lekkages belandt het grootste deel van dit mijnafval uiteindelijk in rivieren en meren, met ernstige gevolgen voor het milieu. De gebruikte chemische stoffen komen uiteindelijk in het drinkwater en via landbouwgronden in ons voedsel terecht, waarbij zelfs een enkele rijstkorrel met deze giftige stoffen dodelijk kan zijn voor de mens.

Het proces van het winnen van goud en zilver vereist ook aanzienlijke hoeveelheden zoet water. Het gebruik van zoet water leidt tot droogte en schaarste in nabijgelegen gebieden, wat de beschikbaarheid van drinkwater voor de lokale bevolking en landbouwgrond aantast. Vaak moeten lokale bewoners gedwongen verhuizen om plaats te maken voor mijnbouwactiviteiten, en daarnaast resulteert mijnbouw ook in de vernietiging van grote bosgebieden, wat leidt tot het verdwijnen van unieke biodiversiteit. Kortom, goud- en zilvermijnen hebben aanzienlijke en schadelijke gevolgen voor hun omgeving.

Wat is het effect van goud- en zilvermijnen op lokale gemeenschappen

Vaak wordt de lokale bevolking gedwongen te verhuizen om ruimte te maken voor mijnbouwprojecten. Dit gaat vaak gepaard met het in beslag nemen van landbouwgrond zonder compensatie voor de plaatselijke boeren. Deze ontwikkelingen ontwricht gehele gemeenschappen. Wanneer de mijn volledig is uitgeput, blijft de lokale bevolking vaak achter zonder werk, inkomsten, toegang tot schoon water en vruchtbare landbouwgrond.

Het voorkomen van ontberende arbeidsomstandigheden bij mijnbouwactiviteiten

De mijnbouwindustrie heeft ook aanzienlijke sociale gevolgen: arbeiders ontvangen lage lonen en werken onder gevaarlijke omstandigheden. De non-profitorganisatie WISE Uranium Project heeft rapporten opgesteld over alle mijnongelukken sinds 1960. Een overzicht van hun lijst laat zien dat deze vaak ernstige incidenten zelden veel media-aandacht krijgen

Fairtrade en Fairmined

Om betere werkomstandigheden te garanderen en de natuur minimaal te belasten werken veel kleinere mijnen met certificaten. Kleine mijnen leveren de grootste toevoer aan goud en zilver wereldwijd. Het Fairtrade Goud- en Zilvercertificaat verzekert minder armoede bij de mijnwerkers door hun een bonus op de minimumprijs te geven. Fairmined Goud en Zilver beoordeelt vier criteria: sociale ontwikkeling, economische ontwikkeling, bescherming van het milieu en veilige werkomstandigheden. Fairmined heeft ook een hoger certificaatniveau voor mijnen die geen chemicaliën gebruiken: Fairmined ‘ecologisch’ goud.

De impact van certificaten

Verschillende studies tonen aan dat de effectiviteit van certificaten zoals Fairtrade of Fairmined sterk afhankelijk is van de mate waarin wetgeving en regelgeving worden nageleefd, evenals de kwaliteit van het bestuur in een land. In landen waar de wet niet wordt gehandhaafd, zullen de positieve gevolgen van deze certificeringen voor het milieu en arbeidsomstandigheden beperkt blijven. (Dit principe geldt overigens niet alleen voor goud en zilver; verschillende studies hebben aangetoond dat certificeringen pas effectief zijn als ze daadwerkelijk goed worden opgevolgd en nageleefd, zoals bij koffie- en bananenplantages.)

Bovendien worden bepaalde mijnen als fairtrade of fairmined gecertificeerd, zelfs als ze nog niet aan alle voorschriften voldoen. Veel kleinschalige mijnen kunnen niet onmiddellijk aan alle eisen van het certificaat voldoen. Daarom heeft Fairmined een overgangsperiode ingesteld, waarmee deze mijnen geleidelijk aan verbeteringen kunnen doorvoeren. Bij de aankoop van een juweel met certificering is het daarom niet altijd 100% gegarandeerd dat het aan alle criteria voldoet die nodig zijn voor het behalen van het certificaat.

Belangrijk om te weten: vandaag opereren grote NGO’s vaak zoals grote bedrijven, elk met hun eigen agenda en belangen. Zelfs non-profitorganisaties die certificaten toekennen, zijn afhankelijk van goede marketing en visibiliteit om hun voortbestaan te waarborgen. Blijf dus altijd kritisch en stel vragen aan je juwelier.

In onze gids voor ethische en fairtrade juwelen bespreken we de effecten van goud en zilver ontginning op het milieu, de lokale bevolking en de schrijnende arbeidsomstandigheden. We bieden je een houvast om toch juwelen te kiezen uit eerlijke handel. Wil je ook meer lezen over hoe je een eerlijke diamant herkent? Lees onze gids over bloeddiamanten en certificaten voor eerlijke Diamanten.