30 mei 2025
Feit of fabel: hoe duurzaam zijn wasstrips nu écht?
- Greenwashing
- Plastics
- Chemicaliën
28 mei is het Wereld Menstruatiedag, een dag die in het leven is geroepen om het stigma rondom menstruatie te verbreken. Want wereldwijd zijn er miljoenen vrouwen en meisjes die worden verhinderd om hun volledige potentieel te bereiken, enkel omdat ze menstrueren. En als er al toegang is tot menstruatieproducten, zijn deze vaak erg vervuilend. Dit moet én kan anders. Ben je benieuwd hoe? Lees dan verder.
Menstruatie is een natuurlijk en biologisch proces waar ongeveer de helft van de wereldbevolking mee te maken heeft. Helaas heersen er nog steeds taboes, mythes en misvattingen, die een onderdrukkende en gevaarlijke omgeving creëren en meisjes en vrouwen beperken in hun mogelijkheden om veilig en hygiënisch met hun menstruatie om te gaan. Sociale uitsluiting en discriminatie simpelweg vanwege hun menstruatiecyclus zijn dagelijkse kost voor miljoenen mensen over de hele wereld.
Normaliseren wat normaal is
De stigmatisering van menstruatie is diepgeworteld en kan verschillende aspecten van het leven van meisjes en vrouwen ernstig beïnvloeden. In 2009 liet het Somalische supermodel Waris Dirie met haar wereldwijde bestseller Desert Flower voor het eerst haar licht schijnen op de obsessie met reinheid en reinheid die tot uiting komt in de veelvoorkomende praktijk van VGV (genitale verminking bij vrouwen). Met haar schrijnende persoonlijke verhaal verbrak Waris Dirie de heersende stilte over de genitaliën van vrouwen en de menstruatiecyclus. Als gevolg hiervan markeerde 2013 een keerpunt waarbij de kwestie wereldwijd bekend werd door de initiatie van Wereld Menstruatiedag op 28 mei.
Het internationale platform voor belangenbehartiging verenigt non-profits, overheidsinstanties, individuen, de particuliere sector en de media om goede menstruele gezondheid en hygiëne (MHH) te promoten. Hun doel is: “Tegen 2030 is het mogelijk om een wereld te realiseren waarin niemand wordt belemmerd omdat hij of zij menstrueert. Dit betekent een wereld waarin menstruatie veilig, hygiënisch, met vertrouwen en zonder schaamte kan worden ervaren.”
Menstruatiearmoede
Het gebrek aan open conversatie en voorlichting over menstruatie vanwege maatschappelijke normen en vooroordelen houdt mythen en verkeerde informatie in stand. Hierdoor zijn veel meisjes en vrouwen slecht voorbereid en staan ze perplex bij het begin van hun eerste menstruatie. Dit leidt onbedoeld tot gezondheidsrisico’s, verhoogde kwetsbaarheid voor infecties en sociale uitsluiting. Daarnaast verergert de mondiale ongelijkheid het probleem met betrekking tot de toegang tot financiële steun, sanitaire voorzieningen en schoon water.
Om die reden zijn hygiëneproducten soms onbetaalbaar of onverkrijgbaar, waardoor de term “menstruatiearmoede” is ontstaan. Nu producten als boeken en bloemen minder worden belast dan menstruatieproducten, schafte Duitsland in 2019 eindelijk de tampontaks van 19% af. Toch staat de Duitse tamponbelasting op de 11e plaats van de 28 EU-lidstaten met een soortgelijke belasting.
Tampons, worden net als kaviaar en truffels belast als luxeartikelen in bepaalde Amerikaanse staten, maar condooms niet. Het Verenigd Koninkrijk biedt sinds begin 2020, eindelijk gratis maandverband aan meisjes op alle Engelse basisscholen om de gevolgen van menstruatiearmoede tegen te gaan.
In 2014 verklaarde Jyoti Sanghera, hoofd van het VN-mensenrechtenbureau voor economische en sociale kwesties, dat deze stigmatisering “een schending is van verschillende mensenrechten, met name het recht op menselijke waardigheid”.
Bijna tien jaar later worden meisjes en vrouwen nog steeds gedwongen om geïmproviseerde materialen zoals vodden, kranten of bladeren te gebruiken in plaats van veilige en hygiënische menstruatieproducten. Volgens de WSSCC gebruikt slechts 12% van de 355 miljoen menstruerende vrouwen in India maandverband.
Onvoldoende toegang tot veilige en betrouwbare menstruatieproducten
In bepaalde delen van de wereld vormt het niet kunnen verkrijgen van veilige en betrouwbare menstruatieproducten een regelrechte bedreiging voor het onderwijs aan meisjes, omdat ze tijdens hun menstruatie niet naar school gaan, waardoor de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen nog groter wordt. UNICEF schat dat 10% van de Afrikaanse meisjes niet naar school gaat tijdens hun menstruatie.
Uit onderzoek blijkt dat het aantal vroegtijdige schoolverlaters toeneemt en dat vrouwen hun werk verzuimen en herhaaldelijk vaginale infecties oplopen, vanwege onhygiënische menstruatieproducten. Het onderzoek toonde ook aan dat 73% van de vrouwelijke fabrieksarbeiders in Bangladesh gemiddeld zes dagen per maand niet konden werken en dus minder betaald kregen vanwege hun menstruatie.
De schaamte en verlegenheid die gepaard gaan met menstruatie leiden vaak tot verdere isolatie en sociale uitsluiting, waardoor vrouwen in veel landen over de hele wereld als tweederangsburgers worden behandeld. Dit ondermijnt het welzijn van meisjes en vrouwen omdat ze tijdens hun menstruatie vaak worden uitgelachen of gemeden.
Craig Mokhiber, hoofd van de Human Rights Office Development and Economic and Social Issues Branch van de VN, verklaarde: “In een wereld waar 2,5 miljard mensen niet over adequate sanitaire voorzieningen beschikken, waar menstruatie vaak wordt gestigmatiseerd en vrouwen worden geconfronteerd met verschillende vormen van discriminatie, kan het uitblijven van onmiddellijke actie om hun recht op water, sanitaire voorzieningen en hygiëne te garanderen rampzalige gevolgen hebben.”
Menstruatie hygiëne is een gezondheidskwestie
Hoewel het duidelijk een zorgkwestie is, hebben genderongelijkheid en machtsverschillen het debat gedomineerd. Gelukkig wordt de menstruatiecyclus in diverse en voornamelijk inheemse culturen verspreid over de wereld gezien en gevierd als een overgangsritueel naar volwassenheid.
In de Tikuna-stam in het Amazonegebied brengen meisjes na hun eerste menstruatie bijvoorbeeld drie maanden tot een jaar door in een privékamer in hun ouderlijk huis. Deze tijd wordt “Pelazón” genoemd. Gedurende deze tijd maken andere stamleden hen vertrouwd met de geschiedenis, de muziek en het geloofssysteem van de stam.
Daarnaast vieren de Noord-Amerikaanse inheemse stammen deze gelegenheid met de zonsopgangceremonie en een festiviteit. Dit omvat verschillende rituelen waarbij meisjes geschenken ontvangen en aanbieden terwijl ze symbolische kleding dragen.
Vervuilende menstruatieproducten vervangen door duurzame varianten
Bepaalde merken hebben ingespeeld op de behoefte aan radicale verandering op het gebied van menstruatieproducten. Ze zijn actief bezig geweest met destigmatisering en richten zich op duurzaamheid, toegankelijkheid en gebruiksgemak. Er zijn verschillende alternatieven die bepaalde voordelen bieden, van menstruatiecups tot menstruatieondergoed, tampons en maandverband. Afhankelijk van verschillende factoren zijn deze meer of minder toegankelijk.
Menstruatiecups
Menstruatiecups zijn de afgelopen jaren steeds populairder geworden, en terecht. Ze zijn herbruikbaar, milieuvriendelijk en voorkomen afval. Ze bieden tot 12 uur bescherming en zijn kosteneffectief omdat ze meerdere jaren gebruikt kunnen worden. Het Franse merk Lunacopine, verkrijgbaar bij Supergoods en geproduceerd in Finland, biedt een chemicaliënvrij alternatief waarbij menstruele gezondheid centraal staat. Door hun samenwerking met gynaecologen en verloskundigen zijn hun producten betrouwbaar, duurzaam en veilig. Het merk Fair Squared dat verkocht wordt bij Kiez in Antwerpen heeft menstruatiecups van fairtrade rubber uit India en Sri-Lanka. Bij The Plastic Free Co. shop je menstruatiecups van het merk AllMatters en Nüdie.
Menstruatiecups vergen een beetje oefening in het gebruik en toegang tot schoon water en privéruimte voor onderhoud. Sommige vrouwen kunnen de cup ook als oncomfortabel ervaren. Toch zijn ze, naast menstruatieondergoed, de ideale oplossing voor het nastreven van een zero-waste levensstijl.
Tampons
De tampon, die van oudsher bestaat uit een mix van rayon en conventioneel katoen, heeft een upgrade gekregen met gecertificeerd biologisch katoen dat zonder pesticiden of synthetische meststoffen wordt geteeld. Hierdoor is de tampon biologisch afbreekbaar en vrij van chloorbleekmiddelen, geurstoffen en andere mogelijk schadelijke chemicaliën. Daarnaast hebben kartonnen of composteerbare inbrenghulzen op plantaardige basis de traditionele plastic verpakking vervangen. Tot slot zijn er ook herbruikbare tamponapplicators op de markt gekomen, gemaakt van siliconen van medische kwaliteit of gerecycled plastic. KUDZU en Blabloom bieden duurzame tampons aan van het merk natracare. Bij Supergoods en Het Faire Oosten vind je biokatoenen tampons van Yoni, gemaakt in Duitsland.
De discretie, het gemak en het vermogen om de bloedstroom aan te passen maken tampons tot een ideale oplossing. Toch draagt hun eenmalig gebruik ook aanzienlijk bij aan afval. Als ze niet op de juiste manier worden gebruikt of binnen een bepaalde tijd worden verwijderd, bestaat er bovendien een potentieel risico op het toxisch shocksyndroom (TSS).
Maandverband
Maandverband is overal verkrijgbaar en geschikt voor alle vrouwen die zich niet op hun gemak voelen bij het gebruik van inwendige producten. In plaats van plastic, vormen milieuvriendelijkere materialen zoals bamboe, biologisch katoen, bioplastic en biologisch afbreekbare folie duurzamer maandverband.
Voor het composteren van eco-wegwerppads is over het algemeen een commerciële composteerfaciliteit nodig die biologisch afbreekbare producten kan verwerken. Standaard menstruatie maandverband is meestal gemaakt van verschillende lagen niet-geweven synthetische vezels zoals polyester of polypropyleen.
Helaas dragen wegwerp maandverbanden aanzienlijk bij aan de afvalberg en kunnen ze zelfs huidirritatie of huiduitslag veroorzaken. Gelukkig zijn steeds meer merken begonnen met het aanbieden van wasbare en herbruikbare, milieuvriendelijkere opties. IMSE is bijvoorbeeld een pionier op het gebied van herbruikbare maandverbanden van biologisch katoen, versterkt met een dun laagje polyurethaan gelamineerd polyester om ze lekvrij te maken. Dit maandverband is ideaal in combinatie met een menstruatiecup of tampons. Het merk is verkrijgbaar bij verschillende winkels, zoals Supergoods, Blabloom en The Plastic Free Co. Bij OHNE shop je herbruikbaar maandverband gemaakt van bamboe van het merk Bambaw.
Deze opties moeten wel worden gewassen en vereisen dus toegang tot schoon water.
Menstruatieondergoed
Absorberend menstruatieondergoed wordt steeds populairder omdat het herbruikbaar en milieuvriendelijk is. Ze zijn lekvrij en verkrijgbaar in verschillende modellen, absorptieniveaus en kleuren, wat ze een ideale en lichaamsvriendelijke oplossing maakt.
Miokoo biedt menstruatiebestendige slips, ontwikkeld door diepgaand technologisch onderzoek om state-of-the-art ondergoed te creëren waarop je kunt vertrouwen. Bovendien worden de stoffen 100% fair trade in in Europa gemaakt. Elke menstruatieslip is ontworpen met vier innovatieve textiellagen voor maximale bescherming. Hoewel een miokoo slipje een initiële investering is, wordt het na verloop van tijd kosteneffectief in vergelijking met de doorlopende kosten van maandverband. Bovendien is deze investering gerechtvaardigd gezien miokoo’s inzet voor milieu en sociale verantwoordelijkheid. Ze kiezen voor duurzamere stoffen van hoge kwaliteit en betalen hun werknemers eerlijke lonen. Het ondergoed van miokoo gaat meer dan vijf jaar mee, kan gerepareerd worden en heeft drie jaar garantie. Door voor miokoo te kiezen kun je jaarlijks tot 1 kg plastic afval besparen.
Je kunt terecht in de webshop van miokoo of bij Supergoods, Blabloom, OHNE, Kiez en Fonetik.
ZD Zero Defects biedt eenvoudige en comfortabele slips ontworpen met superabsorberende en volledig ademende stoffen. Dit slipje is voornamelijk gemaakt van soja draad en biologisch katoen, waardoor je intieme gebied dankzij de antibacteriële eigenschappen volledig droog en geurvrij blijft.
Een ander merk op maat met elegante en discrete menstruatieslips is Ophelia Lingerie, dat alleen Europese stoffen gebruikt. Elk stuk wordt met de hand gemaakt in Antwerpen door Paulien en Ophelia.
Woon je in Nederland? Dan kun je ook menstruatieondergoed kopen bij The Plastic Free Co. Hier vind je de merken Lotties Period en WUKA.
Menstruatieondergoed is op de lange termijn een kosteneffectieve en afvalvrije optie, omdat het slechts een eenmalige investering vergt. Het vereist wel toegang tot schoon water om te wassen.
Uiteindelijk hangt de keuze van menstruatieproducten af van individuele voorkeuren en beschikbare middelen, comfort, intensiteit van de menstruatie, levensstijl en milieuoverwegingen.
Hulp nodig om te bepalen welke producten bij jou passen? Kudzu biedt verschillende merken zoals La Rénarde, ECO by Naty, Fair Squared of DivineCup. Hun producten variëren van menstruatieslips, biologisch katoenen wasbare maandverbanden, eco-wegwerpmaandverbanden en tampons, tot een reeks menstruatiecups van medische siliconen of natuurlijk rubber. Dit is de perfecte one-stop shop voor al je milieuvriendelijke menstruatieverzorging.
Verweven: Gendergelijkheid en gezondheidseducatie
Het voeren van open gesprekken en het bevorderen van uitgebreide voorlichting over menstruatie zijn cruciaal om het stigma rondom menstruele hygiëne te doorbreken. Alleen dan zullen meisjes en vrouwen vol zelfvertrouwen en zonder schaamte met hun menstruatie leven. Daarnaast moet menstruatie- en gezondheidsvoorlichting volledig inclusief worden en moeten jongens en mannen erbij betrokken worden. Zij spelen een cruciale rol in het bevorderen van begrip en gelijkheid en het doorbreken van achterhaalde tradities die vrouwen en meisjes schaden, zoals VGV (vrouwelijke genitale verminking).
Wereld Menstruatiedag is een krachtige herinnering dat menstruatie een natuurlijk proces is dat losgekoppeld moet worden van bestaande stigma’s en bespotting. In plaats daarvan moet menstruele hygiëne prioriteit krijgen als een volksgezondheidskwestie en worden gezien als een collectieve verantwoordelijkheid die direct gekoppeld is aan mensenrechten en gendergelijkheid.
Gerelateerde artikelen
6 maart 2025
Ecologischere alternatieven voor chemische schoonmaakproducten
- COSH! Leden Publiciteit
- Chemicaliën
- Lifestyle
25 februari 2025
Upcycling als kunst: deze Belgische ontwerpers richten de toekomst opnieuw in
- COSH! Leden Publiciteit
- Herstel / Reparatie
- Recycle