Janice Deul over diversiteit
en de ​‘Voices Of Fashion’ tentoonstelling

Jani­ce Deul is een Afro-Neder­land­se acti­vist, cura­tor en jour­na­list, die opkomt voor diver­si­teit & inclu­sie in media, kunst en – voor­al – mode. Dat doet ze door te schrij­ven, te spre­ken in panels, work­shops & lezin­gen te geven en via haar plat­form Diver­si­ty Rules, opge­richt in 2014. Ze was co-cura­tor van een ten­toon­stel­ling over Black cou­tu­re, beau­ty & sty­les: ” Voi­ces of fas­hi­on”, nog tot 15 augus­tus te zien in het Cen­traal Muse­um Utrecht.

Kun je iets vertellen over je achtergrond?

Wat betreft mijn ach­ter­grond, ik ben gebo­ren in Rot­ter­dam met Suri­naam­se ouders en je weet mis­schien dat Suri­na­me geko­lo­ni­seerd is door Neder­land. Mijn ouders zijn in 1958 naar Neder­land geko­men. Mijn moe­der kwam eerst om te zien of het leven goed was en mijn vader kwam later. We zijn met 6 kin­de­ren en we ver­huis­den naar Alp­hen aan den Rijn, een stad in de buurt van Den Haag. We waren het eni­ge zwar­te gezin. Op school, bij scou­ting, sport waren we de eni­ge zwar­te kin­de­ren maar dat was geen pro­bleem. Ik voel­de me er spe­ci­aal door. We wer­den aar­dig gevon­den en geliefd. Mijn ouders ver­tel­den ons dat we alles kon­den doen en wor­den wat we wil­den, als we maar bereid waren om ervoor te wer­ken. Ik groei­de op met een roze bril en een zeer goed gevoel van eigen­waar­de. Ik stu­deer­de Neder­land­se taal- en let­ter­kun­de aan de Uni­ver­si­teit Lei­den, waar ik lid werd van een stu­den­ten­ver­e­ni­ging en ver­vol­gens van een stu­den­ten­club en ik weer het eni­ge of eer­ste zwar­te meis­je was. Of het nu in de tijd­schrif­ten­uit­ge­ve­rij was waar ik ging wer­ken of op de uni­ver­si­teit. Het eni­ge zwar­te meis­je zijn is het ver­haal van mijn leven geweest. Het stoor­de me ech­ter niet.

Hoe is jouw strijd voor diversiteit en inclusie in de modewereld begonnen?

Diver­si­teit en inclu­sie is geen nieuw onder­werp. Het werd al in de jaren ​’80 in de media bespro­ken. Ik wil­de niet ​‘las­tig geval­len’ wor­den door zo’n onder­werp, omdat het voor mij toen geen issue was. Ik dacht dat als je hard werk­te je alles kon berei­ken wat je wil­de. Dat idee rede­neert nog steeds onder wit­te men­sen of suc­ces­vol­le zwar­te men­sen, voor­al als je het onder­werp uit­slui­ting aan­snijdt. Toen ik kopij­re­dac­teur was voor life­sty­le- en mode­bla­den kwam het niet bij me op dat de maat­schap­pij en het sys­teem in het voor­deel van som­mi­gen werkt en in het nadeel van ande­ren. Ik rea­li­seer­de me dat pas acht jaar gele­den toen ik een jong zwart meis­je ont­moet­te dat model wil­de wor­den. Ze was beeld­schoon, dus ik zei haar dat ze model­len­bu­reaus moest pro­be­ren. Ze zei dat ze zich had pro­be­ren in te schrij­ven bij aller­lei model­len­bu­reaus maar dat ze alle­maal tegen haar zei­den: ​“Je bent gewel­dig, maar we heb­ben er al één”, waar­mee ze een zwart model bedoel­den. Ik was er kapot van toen ik dit hoor­de. Het was een wake-up call voor mij en later ver­tel­de het model me dat ze ver­rast was door mijn reac­tie, ze zei tegen me: ​“Hoe komt het dat je dit niet weet”. Maar zoals ik al eer­der zei, ik had die erva­rin­gen nooit gehad. Ik was naïef. 

Plot­se­ling besef­te ik dat ik hier iets aan moest doen. Op dat moment werk­te ik al jaren en jaren in de mode-indu­strie. Ik had gemerkt dat zwar­te model­len zeld­zaam waren op covers, ik vroeg waar­om en liet het gaan. Jaren later vroeg ik het opnieuw en het was het­zelf­de ant­woord: ​“we wil­len zwar­te model­len maar we kun­nen ze niet vin­den” of ​“zwar­te model­len ver­ko­pen niet”. Het open­de mijn ogen en later kon ik deel­ne­men aan een TED Talk over de kracht van mode en dit ver­haal zat erin. Het was het begin van mijn mode-acti­vis­me. Ik begon te pra­ten over onge­lijk­heid in schoon­heid, en repre­sen­ta­tie in de media en over­al. Mode is niet een geï­so­leerd onderwerp. 

Fast for­ward naar 7 jaar later, de Black Lives Mat­ter (BLM) bewe­ging werd opge­richt. Het is een wake-up call voor wit­te men­sen. Jour­na­lis­ten in de mode zijn bereid om samen te wer­ken met men­sen van kleur. Het was een ​“zoek­tocht” voor zwar­te men­sen. Het was een eigen­aar­di­ge tijd waar­in ik, na 7 jaar acti­vis­me, voor het eerst werd geïn­ter­viewd in een bekend mode­blad, Elle Neder­land. Ik zei tegen de inter­vie­wer: ​“Het is echt gewel­dig dat je me nu inter­viewt, maar het is ook frap­pant om te zien dat Geor­ge Floyd moest ster­ven voor­dat je con­tact met mij opnam. Waar was u vijf jaar gele­den?”. De media maak­ten gre­tig mel­ding van per­soon­lij­ke racis­me-erva­rin­gen, ze waren gericht op per­soon­lijk dra­ma of indi­vi­du­e­le pijn. Ik haat­te dat, omdat ik vind dat we ons moe­ten rich­ten op het sys­teem als geheel. Die per­soon­lij­ke ver­ha­len lei­den af. Ze redu­ce­ren iemand tot een vrouw die gedis­cri­mi­neerd werd van­we­ge haar neus of haar haar. Ik wil het gro­te­re plaat­je schet­sen. Afge­zien van dat: Ik ben een expert in deze mate­rie, mijn per­soon­lij­ke erva­rin­gen zijn niet relevant.

“gebruik de kracht van mode, schoonheid, cultuur en kunst om de samenleving meer inclusief te maken”

Nu moe­ten we ver­der gaan, we heb­ben zwar­te model­len nodig, maar ook zwar­te jour­na­lis­ten, zwar­te sty­lis­ten, zwar­te foto­gra­fen enz. We moe­ten ook stop­pen met het ste­reo­ty­pe­ren van zwar­te model­len omdat we vaak dezelf­de soort vrou­wen zien. Dit is de gro­te uit­da­ging, voor­lo­pig moe­ten we wer­ken aan een inclu­sief cul­tu­reel land­schap. Ik wil deze bood­schap ver­sprei­den: ​“gebruik de kracht van mode, schoon­heid, cul­tuur en kunst om de samen­le­ving meer inclu­sief te maken”. Ik breng deze kwes­tie ter spra­ke in talk­shows, op de radio, op tele­vi­sie, in opi­nie­stuk­ken. Ik was bij­voor­beeld de eer­ste per­soon in Neder­land die schreef over cul­tu­re­le toe-eige­ning. Ook heb ik samen met een blog­ger een boek geschre­ven over black hair. 

Nu schrijf ik een boek dat een hand­boek wil zijn voor inclu­sie­ve mode en cre­a­tie­ven. Ik zet me in voor inclu­sie en diver­si­teit en daar­om was ik ook mede-cura­tor van deze prach­ti­ge mode­ten­toon­stel­ling geti­teld Voi­ces of Fas­hi­on in het Cen­traal Muse­um in Utrecht, een kunst­mu­se­um in Neder­land. Deze ten­toon­stel­ling viert zwar­te mode, cou­tu­re, schoon­heid en stij­len, maar stelt ook het Euro­cen­tris­me in het mode- en kunst­sys­teem aan de orde.

Kun je ons meer vertellen over je nieuwe boek?

Het is een hand­boek voor inclu­sie in de mode-indu­strie. Hoe kun­nen we meer inclu­sief zijn ter­wijl we in de mode wer­ken, mode dra­gen, mode ont­wer­pen, mode op de markt bren­gen en over mode onder­wij­zen. Het is een hels kar­wei. Ik schrijf dit boek samen met media onder­zoe­ker Char­lot­te Dwy­er. Het boek wordt in sep­tem­ber van dit jaar gepubliceerd. 

Kun je ook iets vertellen over je platform Diversity Rules?

Het begon in 2014 op Facebook en later op Inst­agram. Ik gebruik het als een inspi­re­rend mid­del. Ik wil gewoon laten zien hoe mode er uit hoort te zien. In die tijd lie­pen we als Neder­land ver ach­ter. Zwar­te cover­mo­del­len waren nau­we­lijks te zien. Ik deel beel­den van schoon­heid die niet beant­woor­den aan cli­ché­beel­den van dun, jong en wit zijn. Diver­si­ty Rules gaat niet alleen om zwar­te vrou­wen, maar het is wel het belang­rijk­ste deel van het acti­vis­me. Zwar­te vrou­wen staan onder­aan elke hië­rar­chie in onze wes­ter­se samen­le­ving. Wereld­wijd wor­den we min­der beschermd, geres­pec­teerd en gesteund. His­to­risch gezien wordt onze schoon­heid hele­maal niet gevierd, omdat we ver ver­wij­derd zijn van het schoon­heids­ide­aal door onze huids­kleur, haar, enz. Dus aan­dacht voor zwar­te vrou­wen, op maat, leef­tijd en beper­king is belang­rijk voor mij. Ik wil zien dat alle ver­schil­len van deze wereld wor­den gevierd. Schoon­heids­cri­te­ria zijn ach­ter­haald. Ik deel ook arti­ke­len over vele onder­wer­pen. Ik schrijf en spreek me uit over colo­ris­me, zwart haar, de invloed van kolo­ni­a­lis­me en sla­ver­nij in de mode, de natuur­lijk haar bewe­ging en over de mode-indu­strie die een tota­le omme­keer nodig heeft.

Zwarte vrouwen staan ver af van de schoonheidsnormen die in het Noorden gelden. Daarom zijn we opgegroeid met minder gevoel van eigenwaarde. Kun je ons vertellen waarom een goede vertegenwoordiging belangrijk is?

Ik ben opge­groeid met het gevoel dat ik de konin­gin van Neder­land kon zijn of wat dan ook. Alle klei­ne kin­de­ren in deze wereld, voor­al zwar­te meis­jes, moe­ten opgroei­en met het idee dat ze alles kun­nen zijn en doen. Als je jezelf niet weer­spie­geld ziet op alle gebie­den van de maat­schap­pij denk je: ​“mis­schien kan ik niet zijn wie ik wil zijn”. Je keu­zes wor­den beperkt door je omge­ving, beel­den in de mode en wat je op TV ziet. Stel dat het zwar­te per­so­na­ge de slech­te­rik is of dat het zwar­te meis­je een pros­ti­tu­ee of een jun­kie is, dan vraag je jezelf af: ​“Waar­om kan ik niet de konin­gin of de prin­ses zijn? “. Mode dic­teert wat we mooi vin­den en wie we mooi vin­den. Als Vogue een model met groen haar, een blau­we neus en drie benen op de cover zet en zegt ​“dit is de nieu­we schoon­heid” dan zal ieder­een geneigd zijn om te zeg­gen ​“oh dit is mooi”, voor­al als ze het keer op keer doen. Daar­om is mode belang­rijk. Het idee van schoon­heid wordt gere­pro­du­ceerd in recla­mes, films en tele­vi­sie. Als in sprook­jes de prin­ses altijd blond is met blau­we ogen zul je je als zwart meis­je niet mon­dig voelen.

Tegenwoordig hebben we veel zwarte modellen in campagnes. Hoe kunnen we ​“woke washing” opsporen?

Het wordt ook wel toke­nism genoemd. Een zwart per­soon (meest­al een­zelf­de type zwar­te vrouw) wordt gebruikt voor mar­ke­ting­doel­ein­den. Zwart­heid wordt vaak gebruikt als een mid­del, om te ver­ko­pen en om te laten zien hoe street, modern, woke je bent. Maar god­zij­dank voor soci­a­le media en acti­vis­ten, zijn con­su­men­ten zich meer bewust van din­gen, ze weten wan­neer het een publi­ci­teits­stunt is. Con­su­men­ten roe­pen mer­ken naar bui­ten op soci­a­le media. Ik ben een acti­vist, maar we moe­ten alle­maal acti­vis­ten zijn en rea­ge­ren als er iets mis is. We moe­ten ze vra­gen: ​“Waar­om kiest u een zwart model op uw cover maar wer­ken er geen zwar­te men­sen voor uw bedrijf? Ik hoop dat de indu­strie en de maat­schap­pij als geheel dit ach­ter zich zul­len laten en diver­si­teit en inclu­sie als een gege­ven zul­len zien, als een super­kracht ook. De diver­si­teit die je in een stad ziet, moet in elk tijd­schrift terug te vin­den zijn.

“We moeten ervoor zorgen dat duurzaamheid en diversiteit hand in hand gaan”

Bij COSH! werken we aan meer duurzaamheid in de mode-industrie. Onderzoekt u dit onderwerp in uw artikelen?

Duur­za­me mode is nu een groot ding en het is één van mijn focus­pun­ten. Ik hou echt van vin­ta­ge. Tij­dens de BLM-bewe­ging zagen we dat door de Covid-19 de mode-indu­strie wak­ker geschud werd. Ze rea­li­seer­den zich dat ze zo niet ver­der kun­nen wer­ken. Ze moe­ten hun manier van pro­du­ce­ren ver­an­de­ren met min­der col­lec­ties en shows. Een hele­boel par­tij­en in de indu­strie (denk aan bedank­jes, scho­len, ont­wer­pers…) kwa­men samen. Ik hoop dat de BLM-bewe­ging de mode-indu­strie zal beïn­vloe­den wat betreft diver­si­teit en inclu­sie, zoals Covid-19 de kle­ding­in­du­strie beïn­vloed­de om duur­za­mer te wor­den. Helaas zien we ont­wer­pers niet op dezelf­de schaal oproe­pen tot meer diver­si­teit in de indu­strie. Ik heb dit onder­werp op de uni­ver­si­teit geïn­tro­du­ceerd door lezin­gen te geven. Nu behan­del ik het the­ma van duur­za­me mode met diver­si­teit en inclu­sie. Ik heb het ook over zero was­te in rela­tie tot ener­gie en het behoud van de pla­neet. Tel­kens als ik op een con­fe­ren­tie of eve­ne­ment over duur­za­me mode ben, zoek ik naar men­sen van kleur. Waar zijn ze? Hoe komt het dat ze maar met wei­ni­gen zijn? We moe­ten ervoor zor­gen dat duur­zaam­heid en diver­si­teit hand in hand gaan, want we wil­len ieder­een erbij betrek­ken en vertegenwoordigen.

Als ik dieper inga op het thema duurzaamheid, zie ik een duidelijk verband met kolonialisme, de uitbuiting van het Zuiden ten gunste van het Noorden (bronnen en arbeiders). Gaat de tentoonstelling ook over deze thema’s?

Zeker! Onze ten­toon­stel­ling viert zwar­te mode en zwar­te muziek, maar het is ook een eye-ope­ner voor men­sen die zich niet rea­li­se­ren dat het sys­teem van de mode diep gewor­teld zit in een kolo­ni­a­lis­tisch sys­teem en dat dit kolo­ni­a­le ver­le­den nog steeds invloed heeft op de manier waar­op we naar men­sen in de mode-indu­strie kij­ken. Zwar­te schoon­heid en ont­wer­pers wor­den niet gepre­zen in de indu­strie. Zo wor­den zwar­te ont­wer­pers meest­al niet beschouwd als ​“ont­wer­pers” of ​“cou­tu­riers”. Zwar­te mode wordt niet gezien als mode. Het wordt gezien als een look of een trend. Zwar­te men­sen cre­ë­ren mode, wij zijn en ade­men mode. Wij zet­ten de trends, maar we krij­gen er niet de eer voor. 

De ten­toon­stel­ling laat alle schoon­heid van zwar­te mode zien en moe­digt je aan om ver­der te gaan. Zwar­te ont­wer­pers zijn niet in musea te zien, ook al heb­ben ze baan­bre­kend werk ver­richt. Deze ten­toon­stel­ling brengt daar ver­an­de­ring in.

Bezoek de tentoonstelling

Lees ook:

Diver­si­teit in de mode-industrie

PR trends en sub­tie­le dis­cri­mi­na­tie in retail