6 november 2025
Studie legt verband tussen de impact van zonlicht en textielkleur op microvezelvervuiling in de oceaan
- Plastics
De vraag naar natuurlijke grondstoffen blijft groeien, maar het wordt steeds moeilijker om deze materialen te vinden en te winnen. Dit maakt bepaalde grondstoffen, zoals goud en zilver, zowel schaars als duur. Om hier iets aan te doen verschuift de sieradenindustrie geleidelijk naar een circulair model, waarbij edelmetalen worden gerecycled en hergebruikt in plaats van alleen maar te worden gewonnen. Een groot deel van het goud en zilver dat in sieraden in West-Europa wordt gebruikt, is zelfs afkomstig van gerecycled materiaal, waaronder oude sieraden. Dit vermindert niet alleen de impact op het milieu, maar zorgt ook voor betere arbeidsomstandigheden, omdat het recyclingproces vaak binnen de Europese Unie plaatsvindt. Je favoriete sieraad is misschien al gemaakt van gerecycled goud, zonder dat je het doorhebt.
De milieu- en sociale gevolgen van de metaalwinning
Goud- en zilvermijnbouw heeft ingrijpende gevolgen voor het milieu en de maatschappij. Grootschalige mijnbouw vernietigt vaak bossen en unieke landschappen, wat leidt tot verlies van biodiversiteit. Voor de winning van goud en zilver zijn giftige chemicaliën nodig, zoals cyanide en zwavelzuur, die enorme hoeveelheden gevaarlijk afval produceren, waaronder zware metalen zoals lood en kwik. Dit afval verontreinigt vaak rivieren, meren en uiteindelijk voedselvoorraden, wat ernstige risico’s met zich meebrengt voor de menselijke gezondheid. Bovendien verbruikt het proces enorme hoeveelheden zoet water, wat vaak droogte en waterschaarste veroorzaakt in lokale gemeenschappen. Gemiddeld wordt er 20 ton mijnafval geproduceerd voor één enkele goudring, wat de extreme milieutol van deze activiteiten illustreert.
De sociale gevolgen zijn al even ernstig. Lokale gemeenschappen worden vaak verdreven om plaats te maken voor mijnen, waarbij boeren hun land verliezen zonder compensatie. Als de metalen eenmaal gewonnen zijn, laten verlaten mijnen de gemeenschappen zonder hulpbronnen, schoon water of vruchtbare landbouwgrond. Werknemers moeten vaak onder gevaarlijke omstandigheden werken voor een minimumloon.
Om deze gevolgen te verzachten, moeten we de herkomst van goud en zilver in twijfel trekken en initiatieven steunen die ethischere verantwoordere mijnbouwpraktijken promoten.
Een circulairdere aanpak: gerecycleerde metalen
Het gebruik van gerecycleerde metalen voor juwelen zou een milieuvriendelijker en sociaal verantwoorder alternatief kunnen zijn voor de traditionele mijnbouw. Door te recyclen zijn er geen destructieve mijnbouwpraktijken meer nodig, die ecosystemen verwoesten, gemeenschappen verplaatsen en giftig afval produceren. Metalen zoals goud en zilver behouden hun kwaliteit voor onbepaalde tijd, waardoor ze hergebruikt kunnen worden zonder achteruit te gaan. Door gebruik te maken van bestaande materialen worden gevaarlijke chemicaliën zoals cyanide en zwavelzuur vermeden, wat de risico’s voor waterbronnen en landbouwgrond vermindert. Recycling verbruikt ook minder energie en water in vergelijking met mijnbouw, waardoor vitale hulpbronnen worden gespaard. In België, waar het aantal mobiele telefoons groter is dan het aantal inwoners, worden talloze toestellen met waardevolle metalen weggegooid. Bedrijven zoals Umicore recupereren tot 95% van de metalen in e‑waste, waarbij één ton 100 keer meer goud oplevert dan gedolven erts. Dit proces voorkomt niet alleen milieuvervuiling, maar ondersteunt ook een circulaire economie door waardevolle grondstoffen in gebruik te houden. Bovendien vermindert het gebruik van gerecyclede metalen de afhankelijkheid van uitbuitende mijnbouwpraktijken, die vaak gepaard gaan met onveilige arbeidsomstandigheden en ontheemding van gemeenschappen.
Gerecyclede sieraden
Veel juweliers bieden de mogelijkheid om je oude sieraden om te vormen tot een nieuw sieraad, waardoor je nog meer sentimentele waarde toevoegt aan je kostbare sieraden. Metalen zoals goud en zilver kunnen worden hersmolten, gecertificeerd met een nieuwe karaat waarde en versierd met geresette edelstenen of diamanten.
Veel creatieve juweliers bewerken niet alleen oude sieraden, maar maken ook unieke ontwerpen van verschillende afvalstromen. Merken als Nico Taeymans, NUE, Or Service, Huis Pauwels-Spaenjers, Zoë Detrez, Atelier Luz, Xzota en Fien Demuynck gebruiken gerecycled goud en zilver in hun creaties. Veel van deze juweliers zamelen oude sieraden van klanten in om ze te recyclen in nieuwe ontwerpen en houden zich daarbij aan ethische en bewuste recyclingpraktijken. Sommigen kopen hun gerecyclede metalen ook in bij betrouwbare leveranciers zoals Umicore, waardoor een verantwoorde benadering van hergebruik van materialen gewaarborgd is.
Waarom gerecycled metaal niet per se een perfecte oplossing is
Hoewel gerecyclede metalen gezien kunnen worden als een ethischer alternatief voor nieuw gewonnen materialen, zijn ze geen perfect bewuste keuze. Het recyclingproces zelf kan nog steeds gepaard gaan met aanzienlijk energieverbruik en kan afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen, wat bijdraagt aan de uitstoot van broeikasgassen. Daarnaast is veel van het gerecyclede goud en zilver in omloop vaak afkomstig van e‑waste, waarbij sprake kan zijn van informele recyclagepraktijken in ontwikkelingslanden, waar arbeiders worden blootgesteld aan onveilige omstandigheden en giftige chemicaliën. Bovendien is het aanbod van gerecyclede metalen beperkt en afhankelijk van de beschikbaarheid van afval, wat betekent dat de vraag naar sieraden nog steeds een indirecte drijfveer kan zijn voor mijnbouwactiviteiten. Tot slot zijn de certificering en traceerbaarheid van gerecyclede metalen soms onduidelijk, waardoor het moeilijk is om te garanderen dat de materialen op verantwoorde wijze zijn verkregen of verwerkt. Als consumenten moeten we kritisch en geïnformeerd blijven en de voordelen van recycling afwegen tegen deze voortdurende uitdagingen.
Line Vanden Bogaerde, juweelontwerpster en expert in dit domein, wijst erop dat enorme hoeveelheden goud opgeslagen liggen in banken en dus niet in de omloop geraken om gerecycled te worden. Tegelijkertijd blijft de vraag naar ‘gerecycled’ goud stijgen, wat ertoe leidt dat sommige juweliers goud als ‘gerecycled’ aanbieden, terwijl het in werkelijkheid afkomstig is uit (illegale) mijnbouw en daarbovenop nog eens voor een goedkopere prijs wordt verkocht dan gemijnd goud. Dit roept niet alleen ethische vragen op over transparantie en traceerbaarheid, maar ook over de sociale impact: wereldwijd werken nog steeds meer dan een miljoen kinderen onder erbarmelijke omstandigheden in deze sector, zegt Line. Daarom kiest zij als ondernemer bewust voor Fairmined-goud — een keuze die niet alleen betere werkomstandigheden maar ook een duurzamer product garandert.
Hoe zit het met eerlijk gedolven metalen?
Eerlijk gedolven metalen bieden een ethischer en milieubewuster alternatief voor conventionele mijnbouw. Kleinschalige mijnen, die wereldwijd de grootste hoeveelheid goud en zilver leveren, kunnen certificeringen krijgen zoals Fairtrade of Fairmined goud en zilver, die verbeterde arbeidsomstandigheden, eerlijke lonen en een bonus om mijnwerkers uit de armoede te halen garanderen. De Fairmined certificering evalueert vier belangrijke gebieden: sociale ontwikkeling, economische ontwikkeling, milieubescherming en veilige werkomstandigheden. Daarnaast biedt Fairmined een “ecologische” certificering voor mijnen die het gebruik van giftige chemicaliën zoals cyanide en kwik volledig vermijden. Hoewel deze certificeringen een aanzienlijke vooruitgang betekenen, blijven er uitdagingen. Mijnbouw verstoort nog steeds lokale ecosystemen en verbruikt hulpbronnen, zelfs onder betere omstandigheden. Het certificeringsproces kan ook duur en ontoegankelijk zijn voor sommige kleinschalige mijnwerkers. Bovendien zijn sieraden gemaakt van eerlijk gewonnen metalen vaak duurder, wat de toegankelijkheid voor consumenten kan beperken.
Dus als je op zoek bent naar een duurzamere optie voor je sieraden, kun je kiezen voor gerecyclede of fairmined metalen. Beide oplossingen hebben hun uitdagingen, maar de milieu- en/of sociale impact is nog steeds aanzienlijk kleiner.
Tips voor bewustere sieraden kopen
Stel vragen
Ga in gesprek met de juwelier of het merk om meer te weten te komen over de herkomst van de producten en de omstandigheden waarin ze worden gemaakt. Vraag of ze lokale gemeenschappen ondersteunen waar materialen worden gedolven of dat ze bijdragen aan initiatieven voor eerlijke handel in diamanten, goud of zilver. Transparantie en betrokkenheid bij ethische praktijken zijn belangrijke indicatoren van een bewuste keuze voor sieraden.
Vraag jezelf af waar materialen vandaan komen
Denk eraan waar de materialen voor uw sieraden vandaan komen. Vermijd diamanten uit conflictgebieden zoals Zimbabwe, Angola, de Democratische Republiek Congo, Liberia en Ivoorkust. Kies in plaats daarvan voor diamanten uit landen met strengere normen, zoals Canada, Australië, Namibië of Sierra Leone.
Laad je niet enkel leiden door certificering
Hoewel certificeringen enige zekerheid kunnen bieden over ethische praktijken, vertellen ze vaak niet het hele verhaal. Onderzoek verder om er zeker van te zijn dat de claims van het merk of de juwelier overeenkomen met jouw waarden en verwachtingen.
Bronnen:
https://www.gjepc.org/news_detail.php?news=wgc-report-gold-recycling-low-in-2014-likely-to-remain-stable-in-2015
https://www.gold.org/goldhub/research/gold-demand-trends/gold-demand-trends-q2-2020/15054
https://www.gold.org/goldhub/data/how-much-gold
https://earthworks.org/issues/environmental-impacts-of-gold-mining/
