De rol van de EU in de weg naar een circulaire economie

Circulaire economie

“A cir­cu­lar eco­no­my is a sys­te­mic appro­ach to eco­no­mic devel­op­ment desig­ned to bene­fit busi­nes­ses, soci­e­ty, and the envi­ron­ment. In con­trast to the ​‘take-make-was­te’ linear model, a cir­cu­lar eco­no­my is rege­ne­ra­ti­ve by design and aims to gra­du­al­ly decou­ple growth from the con­sump­ti­on of fini­te resour­ces”, zo luidt de defi­ni­tie van de Ellen MacArthur Foundation.

Bij een cir­cu­lai­re eco­no­mie is er een effi­ci­ënt gebruik van grond­stof­fen en ener­gie, een gro­te­re vorm van bewust­zijn rond con­su­me­ren en ligt de focus wel­licht eer­der op het gebruik van dien­sten en min­der op het bezit van goe­de­ren. Een leuk voor­beeld van een merk dat inzet op gebruik en niet bezit is Mud Jeans, te ver­krij­gen bij ver­schil­len­de COSH! win­kels . Met hun Lea­se A Jeans kan jij één van de mooie duur­za­me jeans broe­ken huren voor 12 maan­den. Een deeleco­no­mie streeft mee naar een cir­cu­lai­re eco­no­mie, zeker de moei­te dus om je te infor­me­ren over de ver­schil­len­de con­cep­ten die hier rond ont­staan. Klik hier om meer te leren over de alter­na­tie­ve kle­ding con­cep­ten en kle­ding­bi­bli­o­the­ken.

Verduidelijking circulaire economie met behulp van MVO vlaanderen

In een bio­lo­gi­sche kring­loop heb je een cir­cu­lai­re sys­teem -’waar­in rest­stof­fen na gebruik vei­lig terug­vloei­en in de natuur’- en de tech­ni­sche kring­loop-’ waar­voor product(onderdelen) zo zijn ont­wor­pen en ver­markt dat deze op kwa­li­ta­tief hoog­waar­dig niveau opnieuw gebruikt kun­nen wor­den’-. Bei­den zor­gen ervoor dat een mate­ri­aal in een con­stan­te loop blijft en zijn waar­de behoudt.

Cradle to cradle

Benieuwd hoe we deze weg naar cir­cu­la­ri­teit nu pre­cies kun­nen vol­gen bij bedrij­ven? Één van de prin­ci­pes is crad­le to crad­le met het doel een samen­le­ving zon­der afval te beko­men. Bedrij­ven kun­nen een cer­ti­fi­ce­ring aan­vra­gen en zo wordt het ook dui­de­lijk waar ze staan op het vlak van het voor­ko­men van afval. De niveaus zijn Basic, Bron­ze, Sil­ver, Gold en Pla­ti­num. Ech­ter er zijn tal van bedrij­ven die zo goed moge­lijk crad­le to crad­le wer­ken over de gehe­le bedrijfs­lijn, maar die zich dure crad­le to crad­le cer­ti­fi­ce­ring niet kun­nen ver­oor­lo­ven. Ander­zijds beta­len gro­te mer­ken wél voor de cer­ti­fi­ce­ring van één pro­duct uit hun gigan­ti­sche aan­bod. Ver­vol­gens lan­ce­ren de mer­ken een over­ma­ti­ge recla­me­cam­pag­ne om dat ene pro­duct in de spot­light te zet­ten. De onop­let­ten­de con­su­ment denkt dan snel dat de cer­ti­fi­ce­ring over meer­de­re pro­duc­ten geldt, maar dit is alles­be­hal­ve het geval. Zo biedt bij­voor­beeld C&A 28 crad­le to crad­le pro­duc­ten aan op een gam­ma van meer dan 10.000 pro­duc­ten voor dames heren en kin­de­ren. Toch is het voor­na­me­lijk de ​‘more sustai­na­ble’ pro­duc­ten waar bui­ten de win­kel meest recla­me voor gemaakt wordt. In de win­kel is er soms slechts wei­nig info over te vinden.

Hoe ziet cir­cu­la­ri­teit er dan con­creet uit voor Bel­gië en Vlaan­de­ren? Vlaan­de­ren zou in een tran­si­tie­sce­na­rio 3,4 mil­jard euro kun­nen bespa­ren aan mate­ri­aal­kos­ten door de over­gang naar de cir­cu­lai­re eco­no­mie te onder­steu­nen. Ook tex­tiel zal hier een belang­rij­ke rol in spelen. 

Voor deze tran­si­tie naar een cir­cu­lai­re eco­no­mie zijn er al mon­di­a­le kaders gecre­ëerd zoals de SDG’s. Voor­al SDG 9 en 12 slui­ten aan bij de werk­wij­ze van de cir­cu­lai­re eco­no­mie. SDG 12 han­delt over ver­ant­woor­de pro­duc­tie en con­sump­tie. SDG 9 behan­delt de bouw van veer­krach­ti­ge infra­struc­tuur, het bevor­de­ren van inclu­sie­ve en duur­za­me indu­stri­a­li­se­ring en het sti­mu­le­ren van inno­va­tie.

Welke rol zal de EU spelen in de weg naar een Circulaire economie op vlak van textiel en de enorme afvalberg die dit meebrengt?

Het Cir­cu­lar Eco­no­my Acti­on Plan -inge­voerd door de Euro­pe­se com­mis­sie in maart 2020- is een groot onder­deel van de zeer belang­rij­ke Euro­pean Green Deal (de nieu­we agen­da van de Euro­pe­se Unie voor duur­za­me groei). Door­heen de levens­cy­clus van pro­duc­ten wil het actie­plan ini­ti­a­tie­ven inzet­ten, van ont­werp­pro­ces tot afval. Het actie­plan bevat wet­ge­ven­de en niet-wet­ge­ven­de maatregelen. 

Dit actie­plan werd inge­voerd aangezien:

‘het wereld­wij­de ver­bruik van mate­ri­a­len de komen­de veer­tig jaar naar ver­wach­ting zal ver­dub­be­len, ter­wijl de hoe­veel­heid afval die jaar­lijks wordt gepro­du­ceerd tegen 2050 naar ver­wach­ting met 70% zal zijn toe­ge­no­men. De helft van de tota­le uit­stoot van broei­kas­gas­sen en meer dan 90% van het ver­lies aan bio­di­ver­si­teit en de water­stress zijn het gevolg van de win­ning en ver­wer­king van mid­de­len’.

Eén van de objec­tie­ven van het actie­plan is het ver­ze­ke­ren van min­der afval! Zes van de acties ver­bon­den aan het actie­plan gaan over ​“min­der afval, meer waar­de”. Zeer toe­pas­se­lijk ook op tex­tiel aan­ge­zien dit één van de sec­to­ren is die veel mid­de­len nodig heeft en in het geval van cir­cu­la­ri­teit een gro­te impact zou heb­ben. Het actie­plan bestaat uit 35 acties. 

In het­zelf­de kader heeft de Euro­pe­se Unie In febru­a­ri 2021 een reso­lu­tie aan­ge­no­men die om bij­ko­men­de maat­re­ge­len vraagt om tegen 2050 een Co2 neu­tra­le, duur­za­me, toxic-vrije en vol­le­di­ge cir­cu­lai­re eco­no­mie te berei­ken. De reso­lu­tie houdt onder meer stren­ge­re recy­cla­ge regle­men­te­ring in en bin­den­de streef­cij­fers voor mate­ri­aal­ge­bruik en de con­sump­tie voet­af­druk.

Ook het Euro­pees par­le­ment speelt een belang­rij­ke rol. Zo dringt het er bij de Com­mis­sie op aan om in 2021 nieu­we wet­ge­ving voor te stel­len, waar­bij het toe­pas­sings­ge­bied van de Eco­de­sign Direc­ti­ve wordt uit­ge­breid tot niet-ener­gie­ge­re­la­teer­de pro­duc­ten. Hier­in moe­ten pro­duct­spe­ci­fie­ke nor­men wor­den vast­ge­steld, zodat pro­duc­ten die in de EU op de markt wor­den gebracht goed pres­te­ren, duur­zaam en her­bruik­baar zijn, gemak­ke­lijk kun­nen wor­den gere­pa­reerd, niet gif­tig zijn, kun­nen wor­den opge­waar­deerd en gere­cy­cled, gere­cy­cle­de inhoud bevat­ten en zui­nig met hulp­bron­nen en ener­gie omsprin­gen. Ande­re belang­rij­ke aan­be­ve­lin­gen wor­den hier nader toegelicht.

In het ple­nai­re debat bena­druk­ten Euro­par­le­men­ta­ri­ërs ook dat het berei­ken van de Green Deal-doel­stel­lin­gen alleen moge­lijk is als de EU over­scha­kelt op een cir­cu­lair eco­no­mie­mo­del, en dat deze ver­an­de­ring nieu­we banen en zake­lij­ke kan­sen zal cre­ë­ren. Bestaan­de wet­ge­ving over afval moet gron­di­ger wor­den uit­ge­voerd, en er zijn ver­de­re maat­re­ge­len nodig voor belang­rij­ke sec­to­ren en pro­duc­ten, zoals tex­tiel, plas­tic, ver­pak­kin­gen en elek­tro­ni­ca, voeg­den Euro­par­le­men­ta­ri­ërs eraan toe. 

Één van de acties van het cir­cu­lar eco­no­my acti­on plan is de EU tex­ti­le stra­te­gy. Deze zul­len we hier­on­der in meer detail bespreken. 

Algemene textiel strategie van de EU

Wat houdt deze stra­te­gie nu pre­cies in en wat is de bedoe­ling ervan?

Het duur­zaam raam­werk voor de tex­tiel­in­du­strie voor­ziet maat­re­ge­len die ver­ze­ke­ren dat tex­tiel­pro­duc­ten geschikt zijn voor cir­cu­la­ri­teit, het pro­duc­tie­pro­ces beroep doet op secun­dai­re grond­stof­fen en gevaar­lij­ke che­mi­sche stof­fen bant. Het zet onder­ne­min­gen en con­su­men­ten aan om te kie­zen voor duur­za­me tex­tiel en een vlot­te toe­gang tot her­ge­bruik en hersteldiensten.

Een beter onder­ne­mings en regel­ge­vend kader voor duur­za­me en cir­cu­lai­re tex­tiel onder­steunt pro­duct-als-dienst model­len, cir­cu­lai­re grond­stof­fen- en pro­duc­tie­pro­ces­sen. Een inter­na­ti­o­na­le samen­wer­king die bij­draagt tot meer transparantie.

De Euro­pe­se Unie ver­plicht alle lid­sta­ten om van­af 2025 tex­tiel­af­val apart op te halen bij het huis­vuil. De con­su­ment zal net zoals die res­taf­val of pmd sor­teert ook tex­tiel­af­val in een apar­te zak aan huis kun­nen laten opha­len in plaats van naar het con­tai­ner­park te moe­ten rij­den. Hier­door zal het dus nog mak­ke­lij­ker wor­den om ver­sle­ten, gebruik­te kle­dij te recycleren. 

Hoe zal dit dan geor­ga­ni­seerd en gere­gle­men­teerd wor­den? Wel­ke impact zal dit heb­ben op de hui­di­ge keten?

EPR (exten­ded pro­du­cer res­pon­si­bi­li­ty) kan hier ook belang­rijk zijn. Het is een con­cept dat ervoor zou zor­gen dat bedrij­ven ook nadat de pro­duc­ten ver­kocht zijn nog steeds een ver­ant­woor­de­lijk­heid heb­ben over wat er na gebruik met hun pro­duc­ten gebeurt. Het is het prin­ci­pe van de ​“ver­vui­ler betaalt” zal moge­lijks toe­ge­past wor­den. Voor tex­tiel is er op dit moment nog maar in één land, Frank­rijk, waar er EPR-regel­ge­ving voor­zien is. Refas­hi­on werd er aan­ge­we­zen om de EPR te behe­ren. Fran­se bedrij­ven die tex­tiel of schoe­nen ver­ko­pen kun­nen zelf een intern kle­ding pro­gram­ma cre­ë­ren of deze ver­ant­woor­de­lijk­heid door­ge­ven aan Eco TLC tegen betaling. 

Ook Neder­land wil stap­pen zet­ten naar een EPR voor tex­tiel via nati­o­na­le wet­ge­ving. Dit gebeur­de ook in mei 2021, van­af 2023 zul­len in plaats van gemeen­ten, kle­ding­pro­du­cen­ten ver­ant­woor­de­lijk zijn voor het inza­me­len en recy­cle­ren van de gebruik­te kle­ding. Er is ook de vraag van­uit lan­den om een alge­me­ne wet­ge­ving van­uit de EU te ont­wik­ke­len voor deze UPV (Uit­ge­brei­de pro­du­cen­ten ver­ant­woor­de­lijk­heid).

Wat zou­den de gevol­gen kun­nen zijn na het instel­len van de EPR op het pro­du­ce­ren van tex­tiel? Het vol­le­di­ge eco­no­misch en bedrijfs­mo­del zal moe­ten her­dacht wor­den. Een eco­no­misch model dat hier aan­dacht aan geeft is de donut eco­no­mie. Kate Raworth, de beden­ker van de donut eco­no­mie, legt in haar boek uit dat een tran­si­tie maar echt impact kan heb­ben als het van­uit een mon­di­aal per­spec­tief wordt beke­ken. Dit zien we heel dui­de­lijk terug bij het omgaan met de rest­frac­ties van textiel.

Dit zou een ant­woord kun­nen bie­den op de rest­frac­ties van zowel de pri­va­te en soci­a­le spelers.

De EU is van mening dat ​“de stra­te­gie het indu­stri­ë­le con­cur­ren­tie­ver­mo­gen en de inno­va­tie in de sec­tor zal ver­ster­ken. Dit zal op zijn beurt de EU-markt voor duur­zaam en cir­cu­lair tex­tiel sti­mu­le­ren, waar­on­der de markt voor her­ge­bruik van tex­tiel, fast fas­hi­on aan­pak­ken en nieu­we bedrijfs­mo­del­len aandrijven.”

Wetgeving rond recyclage

Ook beslis­te de EU dat van­af 2025 elk kle­ding­stuk moet bestaan uit 25% gere­cy­cleerd mate­ri­aal. We beden­ken bij COSH! dat er nog héél veel werk aan de win­kel is. Waar­om? Dat lees je hier!

Circular Textiles Chain

De werk­groep, Cir­cu­lar Tex­ti­les Chain is gestart door NEN (Stich­ting Konink­lijk Neder­lands Nor­ma­li­sa­tie Insti­tuut) uit de idee dat er een nood­zaak is ​‘Om op een uni­for­me manier te kun­nen pra­ten en rap­por­te­ren over cir­cu­lair textiel’.

Een Neder­lands Tech­ni­sche Afspraak werd geschre­ven: NTA 8195 ​‘Cir­cu­lair Tex­tiel – Eisen en cate­go­rie­ën’. Deze norm en zijn gehoop­te impact wordt beschre­ven als ​‘eisen en cate­go­rie­ën van cir­cu­lai­re tex­tiel­pro­duc­ten en het stel­len van eisen aan de inputstro­men en de toe­ge­pas­te cir­cu­lai­re stra­te­gie­ën. Op deze manier kan er op een uni­for­me manier gecom­mu­ni­ceerd en gerap­por­teerd wor­den over cir­cu­lai­re tex­tiel­pro­duc­ten. Uni­for­me afspra­ken over cir­cu­lair tex­tiel, op Euro­pees niveau, zijn nodig om ​‘green­was­hing’ te voor­ko­men, afval­stro­men te ver­min­de­ren en het gebruik van ​‘vir­gin’, nieu­we grond­stof­fen te beper­ken’.

Ook dus een zeer sterk ini­ti­a­tief die het belang inziet van een mon­di­a­le en dui­de­lij­ke samen­wer­king en regulering.