Arnhem overweegt verbod op fast fashion reclame in publieke ruimte

Een stad die woorden omzet in daden

Arn­hem heeft de ambi­tie om in 2050 vol­le­dig cir­cu­lair te zijn. Uit de Cir­cu­la­ri­teits­scan Arn­hem blijkt dat 83% van de CO₂-uit­stoot van de stad voort­komt uit mate­ri­aal­ge­bruik, waar­van tex­tiel een van de groot­ste ver­oor­za­kers is. Fast fas­hi­on, kle­ding die gemid­deld slechts twee tot zeven keer gedra­gen wordt, staat haaks op die ambitie.

COSH! roept op tot eer­lij­ke, gezon­de publie­ke ruimte

Ook Niki de Schry­ver, foun­der van COSH! en ver­te­gen­woor­di­ger van meer dan 800 duur­za­me onder­ne­mers in de Bene­lux en Duits­land, sprak de gemeen­te­raad toe:

Vol­gens De Schry­ver is een recla­me­ver­bod geen sym­bo­lisch gebaar, maar een logi­sche stap in lijn met Euro­pe­se wet­ge­ving.

De nieu­we Euro­pean Sustai­na­ble Pro­duct Regu­la­ti­on (ESPR) ver­plicht mode­be­drij­ven om in te zet­ten op een lan­ge levens­duur van kle­ding en her­ge­bruik te garan­de­ren. Fast fas­hi­on­be­drij­ven vol­doen daar struc­tu­reel niet aan. Een recla­me­ver­bod anti­ci­peert op wat Euro­pa straks ver­plicht stelt.

Fast fashion: niet alleen een klimaatprobleem, ook een gezondheidsrisico

COSH! wees erop dat ultra­fast-fas­hi­on­plat­forms zoals Shein en Temu regel­ma­tig Euro­pe­se nor­men over­tre­den op het vlak van che­mi­sche stof­fen en kinderveiligheid.

Een eerlijk speelveld voor lokale ondernemers

Tij­dens het debat bena­druk­te COSH! dat loka­le duur­za­me onder­ne­mers de rug­gen­graat vor­men van een leef­ba­re, aan­trek­ke­lij­ke stad.

“Zij beta­len hier belas­tin­gen, cre­ë­ren loka­le werk­ge­le­gen­heid en ver­ster­ken het straat­beeld. Fast fas­hi­on­ke­tens doen dat niet — zij laten enkel de maat­schap­pe­lij­ke kos­ten achter.”

Het Arn­hem­se col­le­ge van B&W onder­schrijft die rede­ne­ring in haar raads­brief van 25 novem­ber 2025, waar­in het posi­tief advi­seert over het fast fas­hi­on recla­me­ver­bod en voor­stelt om ​“één meet­baar instru­ment te han­te­ren, zoals de COSH! Brand Index of Good On You, om bedrij­ven op duur­zaam­heid te toetsen.”

FAQ: Wat betekent een reclameverbod concreet?

1. Wat valt onder ​‘recla­me in de publie­ke ruim­te’?
 Dat zijn betaal­de adver­ten­ties in bus­hok­jes, op trams, bus­sen, bill­boards, scher­men en ande­re plek­ken die voor ieder­een zicht­baar zijn. Recla­me op het eigen ter­rein van een win­kel valt hier niet onder.

Recla­me in de publie­ke ruim­te ver­wijst naar adver­ten­tie­ruim­tes die voor ieder­een zicht­baar zijn in het straat­beeld en waar je ook niet omheen kan zoals::

• pos­ters in bus­hok­jes en abri’s
• adver­ten­ties in bus­sen en trams
• out-of-home affi­ches en digi­ta­le schermen
• gro­te recla­me­zui­len langs druk­ke publie­ke wegen

Wat valt er niet onder?
 Recla­me die bedrij­ven op hun eigen ter­rein, in hun eigen gebouw of in hun eta­la­ge voe­ren. Elke stad of gemeen­te heeft boven­dien eigen regels voor win­kel recla­me en gevel uitingen.

Daar­naast zijn er publie­ke adver­ten­tie plaat­sen die door exter­ne par­tij­en wor­den ver­huurd, zoals Clear Chan­nel, JCDe­caux, OOH-digi­tal screens, en in som­mi­ge ste­den ook GCDO-scher­men of loka­le exploi­tan­ten. Deze plaat­sen wor­den voor­al gebruikt door kapi­taal­krach­ti­ge bedrij­ven om gro­te doel­groe­pen te bereiken.

Mar­ke­ting in de publie­ke ruim­te heeft één doel: gedrag beïn­vloe­den. Je ​‘nud­ged’ men­sen rich­ting een actie, meest­al het kopen van een pro­duct of dienst. Dat maakt de vraag wel­ke bood­schap­pen we toe­staan in ons col­lec­tief gedeel­de domein een legi­tie­me poli­tie­ke discussie.

2. Gaat dit over bedrij­ven of over pro­duc­ten?
Tij­dens de raads­ver­ga­de­ring op 3 decem­ber wer­den experts uit­ge­no­digd om te spre­ken over twee voorstellen:

1. een ver­bod op recla­me voor fos­sie­le brand­stof­fen, vlees en vis
2. een ver­bod op fast fas­hi­on recla­me in de open­ba­re ruimte

Tij­dens deze dis­cus­sie ont­stond een belang­rijk inzicht:

• Vlees & vis ver­bie­den bete­kent het uit­slui­ten van een pro­duct­ca­te­go­rie.
• Fast fas­hi­on recla­me ver­bie­den bete­kent het uit­slui­ten van een bedrijfs­mo­del dat struc­tu­reel aan­zet tot overconsumptie.

Het zijn dus twee totaal ver­schil­len­de vor­men van regulering.

Voor voe­ding zou een bedrijf dat zowel min­der duur­za­me als duur­za­me­re pro­duc­ten ver­koopt, bij­voor­beeld wél recla­me kun­nen maken voor een plant­aar­dig alter­na­tief. Het ver­bod werkt daar pro­duct­spe­ci­fiek en sluit ‑vol­gens het voor­stel- geen mul­ti­na­ti­o­nals uit, ondanks die wel tot onge­zond gedrag aan­zet­ten door het eten van ultra­be­werkt voed­sel aanzetten.

Maar voor mode werkt dat prin­ci­pe nau­we­lijks:
Een fast fas­hi­on spe­ler zou dan bij­voor­beeld haar ​“bio-katoe­nen jurk” mogen adver­te­ren of die ene crad­le-to-crad­le gecer­ti­fi­ceer­de broek (ter­wijl het merk 1000den ande­ren pro­duc­ten op de markt brengt. In the­o­rie klinkt dat rede­lijk, maar in prak­tijk cre­ëert het nieu­we problemen:

Waarom productspecifieke reclamecriteria in mode niet werken

• Fast fas­hi­on pro­du­ceert duur­za­me­re pro­duc­ten vaker in extreem lage aan­tal­len per SKU. Een ​“duur­zaam alter­na­tief” wordt dan vaak maar in enke­le stuks gemaakt, en is moge­lijk enkel onli­ne en/​of in enke­le win­kels beschik­baar, maar daar­om niet lan­de­lijk en in elk ver­koop­punt. Als dat arti­kel door recla­me in de spot­light komt, is het snel uitverkocht.
• Toch wordt de con­su­ment daar­mee naar de win­kel gelokt, waar hij ver­vol­gens als­nog mas­saal ver­leid wordt tot aan­ko­pen uit het niet-duur­za­me kern­as­sor­ti­ment.
   → De mar­ke­ting­trech­ter blijft dus func­ti­o­ne­ren en leidt tot even­veel overconsumptie.

Daar­om werkt een pro­duct­be­na­de­ring in deze sec­tor niet.
Bij mode is het bedrijfs­mo­del ‑extreem hoge volu­mes, extreem lage prij­zen en extreem kor­te draag­tij­den— wat scha­de­lijk is voor mili­eu, afval­ke­tens en loka­le eco­no­mie. De oplos­sing in de mode­sec­tor is min­der kopen, en lan­ger met kwa­li­ta­tie­ve pro­duc­ten door­gaan om zo het mate­ri­aal­ge­bruik te verminderen.

In de voe­dings­sec­tor kan men recla­me beper­ken per pro­duct (bij­voor­beeld rood vlees), maar in mode ligt dat com­plexer. Fast fas­hi­on ver­wijst naar een bedrijfs­mo­del dat inzet op over­con­sump­tie, lage prij­zen en extreem snel­le col­lec­ties. Een ver­bod richt zich dus eer­der op zul­ke bedrij­ven dan op één kledingstuk.

3. Bete­kent dit dat duur­za­me mode wel mag adver­te­ren?
Ja, mits een merk trans­pa­rant is over zijn keten en vol­doet aan duur­zaam­heids­cri­te­ria. Tools zoals de COSH! Brand Index bie­den een objec­tie­ve beoor­de­ling op zeven impact the­ma’s: mili­eu, men­sen­rech­ten, die­ren­wel­zijn, cir­cu­la­ri­teit, kor­te keten, trans­pa­ran­tie en loka­le verankering. 

4. Als fast fas­hi­on niet meer mag? Wie gaat dan beta­len voor de adver­ten­tie­ruim­te? 
Je zou kapi­taal­krach­ti­ge bedrij­ven zoals ban­ken of ver­ze­ke­raars ‑die ook adver­te­ren- kun­nen toe­la­ten vol­gens een pay-it-for­ward prin­ci­pe. Een uit­ge­stel­de kof­fie sys­teem. Inbe­gre­pen in de prijs die zij beta­len, zit adver­ten­tie plaat­sen voor een duur­za­me loka­le pio­nier wiens omzet min­der dan X bedraagt en wie daar­om anders nooit toe­gang zou heb­ben tot de publie­ke adver­ten­tie­ruim­te. Dit kun­nen al dan niet klan­ten van deze orga­ni­sa­ties zijn en/​of zon­der con­nec­tie zijn. Groot­ban­ken heb­ben om hele­maal ande­re rede­nen er alle baat bij om woord bij daad te voe­gen en écht duur­za­me ini­ti­a­tie­ven te onder­steu­nen. Deze adver­ten­tie ruim­te delen kan een té gek­ke wed­strijd en/​of PR cam­pag­ne aan zich worden. 

Ander­zijds zijn er nog tal van inter­na­ti­o­na­le én Neder­land­se mode­be­drij­ven die dank­zij hun duur­za­me­re aan­pak en het reeds inzet­ten van de tran­si­tie én in lijn met de ESPR-wet­ge­ving ope­re­ren wél zou­den mogen adver­te­ren. To name a few: Zee­man, King Louie, Fal­ke alle­maal gro­te bedrij­ven, die ver­ko­pen in loka­le win­kels in de stad. 

Je kan even­goed reis­or­ga­ni­sa­ties blij­ven toe­la­ten, maar bij­voor­beeld hen enkel laten ver­lei­den met duur­za­me alter­na­tie­ven? Week­end­je weg in eigen land? City trips met de trein. Ook daar heb je hotel­ka­mers voor nodig. 

5. Te over­we­gen aan­vul­len­de cri­te­ria 
Een logi­sche aan­vul­len­de eis die gemeen­ten zou­den kun­nen stel­len en die het lokaal shop­ping­be­leid ten goe­de zou moe­ten komen, is dat een merk of win­kel ten min­ste een fysiek ver­koop­punt in Arn­hem moet heb­ben om in de publie­ke ruim­te te adver­te­ren.
Dat beschermt tegen:

• onli­ne-only adver­teer­ders zoals Shein, Temu, Boohoo of gro­te plat­for­men zoals Zalando
• die agres­sie­ve mar­ke­ting inzetten
• die niet bij­dra­gen aan de loka­le economie
• en die loka­le onder­ne­mers markt­po­si­tie en omzet afsnoepen

Zelfs bij een plat­form als Zalan­do geldt: hoe­wel zij een breed assor­ti­ment voe­ren, sti­mu­leert hun busi­ness­mo­del hoge retour­per­cen­ta­ges (en over­be­las­ting van pak­ket­dien­sten), lage prij­zen en voort­du­ren­de con­sump­tie; iets wat zowel de afval­stro­men als de CO₂-impact van mode enorm verhoogt.

Een lokaal-ver­koop­punt cri­te­ri­um zou ook fast fas­hi­on acto­ren niet uit­slui­ten puur op basis van ​“duur­za­me claims”, maar wél de druk op loka­le detail­han­del verminderen.

6. Waar­om zou een ver­bod op recla­me in publie­ke ruim­te een ver­schil maken?
Recla­me beïn­vloedt gedrag. Ze ​‘nud­ged’ men­sen rich­ting snel­le aan­ko­pen. Door recla­me te stu­ren naar duur­za­me alter­na­tie­ven die inzet­ten op min­der mate­ri­aal gebruik zoals huren, delen, repa­re­ren en het bere­ke­nen van je cost per wear*, wordt ander gedrag gesti­mu­leerd: min­der, beter en loka­ler kopen.

Opge­let, mis­lei­den­de recla­me mag niet. Bedrij­ven zou­den dus niet mogen de gemid­del­de prijs per 30 draag­beur­ten mogen reke­nen bij­voor­beeld. Net omdat we weten dat door agres­sie­ve mar­ke­ting dat aan­tal draag­beur­ten aan­zien­lijk min­der is. 

7. Gaan adver­ten­tie­bud­get­ten dan niet gewoon naar onli­ne ver­leg­gen?
Eén van de argu­men­ten tegen een ver­bod op fast fas­hi­on en vlees- en vis recla­me ver­bo­den op publie­ke ruim­te is dat scho­lie­ren waar­den en duur­zaam­heids­les­sen mee­krij­gen om school en/​of thuis. Maar zodra zij over straat lopen ze sowie­so over­stelpt wor­den met recla­me in bus­hok­jes, trams, die het aan­ge­leer­de op school tegenspreken. 

Zou bij een ver­bod het adver­ten­tie­bud­get van die bedrij­ven dan niet naar onli­ne verleggen? 

Moge­lijk wel. Maar we zit­ten in een alge­me­ne tran­si­tie voor smartpho­ne gebruik bij jongeren. 

Steeds meer lan­den voe­ren smartpho­ne ver­bo­den in op school om con­cen­tra­tie, leer­pres­ta­ties en wel­zijn van leer­lin­gen te bescher­men. Vlaan­de­ren leg­de in 2025 een ver­re­gaand ver­bod op voor basis­scho­len én secun­dair onder­wijs, Neder­land heeft ver­ge­lijk­ba­re regels op veel scho­len en inter­na­ti­o­naal vol­gen lan­den zoals Frank­rijk, Ita­lië, Chi­na, Singapo­re (van­af 2026) en Chi­li het­zelf­de pad. Deze maat­re­ge­len gel­den voor­al tij­dens de school­uren, soms de vol­le­di­ge school­dag, en gaan uit van het prin­ci­pe dat smartpho­nes alleen wor­den gebruikt wan­neer ze aan­toon­baar bij­dra­gen aan het leren. Onder­zoek toont dat deze ver­bo­den voor­al de schoolom­ge­ving vei­li­ger en rus­ti­ger maken, al ver­min­de­ren ze het tota­le smartpho­ne­ge­bruik van jon­ge­ren niet significant.

Een daad­wer­ke­lijk leef­tijds­ge­bon­den ver­bod op soci­a­le media bestaat slechts in enke­le lan­den in ont­wik­ke­ling of als wets­voor­stel: zo onder­zoekt Austra­lië een ver­bod voor jon­ge­ren onder 16 en Frank­rijk over­weegt restric­ties onder 15 jaar. In Bel­gië en Neder­land bestaat geen wet­te­lijk soci­al-media­ver­bod, maar experts plei­ten wel regel­ma­tig voor een grens van 16 jaar van­we­ge men­ta­le gezondheidsrisico’s, onli­ne druk en ver­sla­ving. Wereld­wijd blijft het regu­le­rings­ka­der gro­ten­deels beperkt tot plat­form regels die een mini­mum­leef­tijd van 13 jaar han­te­ren (zoals Tik­Tok, Inst­agram, Snap­chat), maar deze zijn voor­lo­pig nog mak­ke­lijk te omzei­len. Daar­door is er inter­na­ti­o­naal een groei­end debat over stren­ge­re hand­ha­ving, leef­tijds­ve­ri­fi­ca­tie en wet­te­lij­ke ingre­pen om jon­ge­ren beter te beschermen.

Kort­om, ook hier is een evo­lu­tie gaan­de. Maar dit kan geen reden zijn om nu al maat­re­ge­len voor het ver­bod op recla­me in publie­ke ruim­te tegen te houden. 

8. Waar­om zou de COSH! Index een goe­de metho­diek zijn? 
COSH! Werkt reeds samen met Gemeen­te Arn­hem en Gemeen­te Amster­dam. Tal van Neder­land­se bedrij­ven, waar­on­der loka­le pio­niers, kre­gen reeds een COSH! Brand index. 

Het voor­stel voor het ver­bod op fast fas­hi­on recla­me in de publie­ke ruim­te kwam ech­ter van Muriel­le Simo­nis van Groen­Links met steun van de Par­tij van de Die­ren en Volt COSH! werd pas vlak voor het inspre­ken op de Gemeen­te raad betrok­ken en onder­steund het voor­stel van­zelf­spre­kend, maar was niet de aan­ja­ger. 

9. Kan een stad dit lokaal rege­len?
Ja. Gemeen­ten heb­ben via de Alge­me­ne Plaat­se­lij­ke Ver­or­de­ning (APV) het recht om regels te stel­len over wat in de open­ba­re ruim­te wordt getoond. Arn­hem kiest zo om een nati­o­na­le ambi­tie, cir­cu­lair en kli­maat­neu­traal, ook op lokaal niveau zicht­baar te maken. Het heeft hier als Gemeen­te én als Mode­stad wel de kans om inter­na­ti­o­naal een punt te maken en een voor­beeld func­tie te creeëren. 

Een signaal aan Europa

“Met deze maat­re­gel laat Arn­hem zien wat lokaal lei­der­schap bete­kent,” besluit De Schry­ver.
 ​“Een stad kan niet wach­ten tot Euro­pa alles regelt, ze kan nú kie­zen voor eer­lij­ke com­mu­ni­ca­tie in de publie­ke ruim­te. Dat is geen beper­king, dat is bescher­ming: van bur­gers, van onder­ne­mers en van onze toekomst.”

Over COSH!

COSH! is een digi­taal plat­form dat con­su­men­ten, ste­den en onder­ne­mers ver­bindt in de tran­si­tie naar een trans­pa­ran­te en cir­cu­lai­re mode­sec­tor.
 Met de COSH! Brand Index wor­den mer­ken beoor­deeld op zeven impactthema’s, van mili­eu tot arbeids­rech­ten.
 De COSH! Digi­tal Ward­ro­be helpt con­su­men­ten hun gar­de­ro­be te ver­duur­za­men via inzicht in cost per wear en bewus­te out­fit­plan­ning.
 COSH! is actief in Bel­gië, Neder­land en Duits­land en werkt samen met ste­den als Gent, Meche­len, Amster­dam en Arn­hem om duur­za­me win­kel­ste­den te versterken.